-
2017 оны 7 сарын 05
Манай улс нэг үеэ бодвол эрхтэн шилжүүлэн суулгах тал дээр чамлахааргүй амжилт гаргаад явж байна. Элэг шилжүүлэн суулгалт дээр дэлхийн 49 дэх орон болсон, бөөр шилжүүлэн суулгах хагалгааг хийснээс хойш 5 жилийн дараа элэг шилжүүлэн суулгах технологийг нэвтрүүлсэн манайх шиг улс ховор.
Энэ чиглэлээр он цагийн амжилтын түүх болсон цагаан нөмрөгтөнүүдийн нэг, Төрийн шагналт, хүний гавьяат их эмч, УНТЭ-ийн Уралоги-Андрологийн төвийн зөвлөх эмч, Эрхтэн шилжүүлэн суулгах төвийн зөвлөх эмч, Эрхтэн шилжүүлэн суулгах Монголын холбооны тэргүүн Д.Нямсүрэн эмчтэй ярилцлаа.
Долдугаар сарын 9,10-ны өдрүүдэд зохион байгуулагдах “Эрхтэн шилжүүлэн суулгалтын хүний нөөцийг чадавхжуулах нь” Олон улсын хоёрдугаар хурлаас манай улс ямар үр дүн хүлээж байгаа талаар ярилцлагаа эхлүүлье.
Монгол улс эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс заслыг 1996 онд анх хийж байлаа. Түүнээс хойш бид туршлагажилаа, гадаад дотоод харилцаагаа өргөжүүлж, хүний нөөцөө бэлдэх тал дээр ч анхаарч ажиллаж байна. Эрхтэн шилжүүлэн суулгах Монголын холбоог 2015 байгуулж, энэ чиглэлээр залуу үеэ бэлтгэн, дэвшилтэт техник, технологи, инновацийг нэвтрүүлэх, нутагшуулахыг зорьж байна. Энэ хүрээнд бид удахгүй болох Олон улсын хоёрдугаар хурлаар орчин үеийн анагаах ухаанд нэвтэрч буй инноваци, хөгжил дэвшлийг шинжлэх ухааны судалгаа, шинжилгээнд үндэслэн олон орны эрдэмтэн, мэргэжилтнүүдээс туршлага судлах, шилдэг илтгэлүүдтэй танилцах болно. Өөрийн улсдаа зохион байгуулах нь олон талын ач холбогдолтой гэж харж байгаа. Тухайлбал, манай эмч, мэргэжилтнүүд тэр болгон олон улсын томоохон хуралд оролцох боломж нь тэр болгон олдоод байдаггүй. Гэтэл энэ удаагийн олон улсын хурал сонирхсон хэн бүхний өмнө нээлттэй байгаа. Мөн манай эмч, эрдэмтэн, мэргэжилтнүүд өөрсдийн илтгэлээ англи хэлээр гадны зочид төлөөлөгчдөд танилцуулна. Нэг ёсондоо бид хийсэн бүтээснээ бусадтай харьцуулах, дүгнүүлэх мэргэжлийн талбар гэж хэлж болно.
Энэ удаагийн хурал Монгол улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор зохион байгуулагдаж байгаа. Ерөнхий сайд, УИХ, ЗГ-ын гишүүд, эрүүл мэндийн сайд, салбарын удирдлагууд оролцож, хурлын арга хэмжээнд ихээхэн ач холбогдол өгч байна. Донорын хуулийн шинэчилсэн найруулга дээр таны бодол?
Эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс засал бол өвчний төсгөлийн шатанд хэрэгжүүлдэг төгс эмчилгээнд тооцогддог. Харин донорын асуудал, түүний эрхзүйн орчин яалт ч үгүй хөндөгдөх чухал сэдэв. Тиймээс манай холбооны эрдэмтэн, эмч нар тус хуралд Донорын хууль, эрх зүйн орчны тухай, амьд, амьгүй буюу цогцосны донорын тухай илтгэлүүд тавина. Донорын нөөцийг нэмэгдүүлэх, олон нийтэд зөвөөр ойлгуулан, сурталчилах нь хүний амьдралын чанарыг нэмэгдүүлэх, шинэ амьдрал бэлэглэх боломжуудыг бий болгодог. Нөгөөтэйгүүр эрүүл мэндийн салбарт оруулж буй том хөрөнгө оруулалт юм.
Хоёр өдөр үргэлжилэх хуралдаанаар орон орны тунхаглалаас танилцуулна гэж байсан?
Энэ удаагийн хуралдаанаар тархины үхэл буюу цогцосны донортой холбогдуулан Станбулын тунхаглал түүнээс хойш гарсан олон уриалга, тунхаглалыг танилцуулж, хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллаж байна.
Эрүүл мэндийн салбарт олон ч техник, технологи нэвтэрч, хүний амьдралд үр өгөөжөө өгсөөр байна. Гэхдээ бид юун дээр илүү анхаарах ёстой гэж та боддог вэ?
Манай улсад эрхтэн шилжүүлэн суулгалт дараагийн шатанд орсон гэж хэлж болно.
Нэг үеэ бодвол манай улсад эрхтэн шилжүүлэн суулгалт дараагийн шатанд орсон гэж хэлж болно. Гэхдээ бид шинээр гарсан инновациудыг өөрийн орондоо нутагшуулахад дараа дараагийн үйл ажиллагаанд эрхзүйн зохицуулалт зайлшгүй шаардлагатай байна. Бид бөөрний мэс засал дээр цусны бүлэг тохироогүй хүнд эрхтэн шилжүүлэн суулгах, элэгний В,С вирустэй хүмүүсийг эмчилж байгаад эрхтэн шилжүүлэн суулгалтыг илүү сайжруулах, инноваци, дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэн нутагшуулах нь чухал байна. Мөн төр засгийн зүгээс эрхтэн шилжүүлэн суулгуулж байгаа хүмүүсийн төлбөрийг эрүүл мэндийн даатгалын сангаас даадаг байх талаар засгийн газар хэлэлцэж байна. Ингэснээр иргэдийн нуруун дээрх ачааллыг бууруулж чадна гэж үзэж байна. Одоогоор 136 бөөр, 36 элэг, 4 үүдэл эс шилжүүлэн суулгах эмчилгээг хийгээд байна.
Эрхтэн шилжүүлэн суулгах тухай асуудал 1990 оны эхнээс эхэлсэн байдаг. 27 жилийн хугацаанд энэ чиглэлээр манай улсад хэр ахиц гарсан бэ.
1990 оны эхэн үеэс нийгмийн шаардлагын дагуу эрхтэн шилжүүлэн суулгах зайлшгүй шаардлага гарсан. Тухайн үед бөөрний дутагдалтай хүмүүс маш их байсан. Үүнтэй холбогдуулан манай улс Япон улсад энэ чиглэлээр эмч нараа сургаж эхэлсэн. Гэвч бөөр шилжүүлэн суулгах эмчилгээний эм улсын бүртгэлд ороогүй, лабораторийн багаж төхөөрөмж Монголд орж ирээгүй байсан учраас техникийн болон шинжилгээ судалгааны хувьд боломж тааруу байлаа. Ингээд бөөр шилжүүлэн суулгах анхны мэс заслыг 1996 оны долоо дугаар сарын 8-нд анх хийсэн. 2000 оноос Донорын тухай хууль батлагдаж, 2002 онд молекул биологийн лаборатортой болж, Улсын бүртгэлд дархлаа дарангуйлах эм бүртгэгдсэн зэрэг шат дараатай ажлууд хийгдсэн юм.
Ер нь энэ чиглэлд хүний нөөцийг бэлдэх нь хамгийн чухал байдаг. Тиймээс 1998, 2002, 2006 онуудад БНХАУ, БНСУ, Тайландын Бангкок хот, Финланд, Англи зэрэг улсуудад эмч нараа сургах, мэргэжилтэнүүдээ бэлдэх, мэс заслын багийг чадавхжуулах зэргээр тус тус сургалтанд хамруулсан. Ингэснээр манай бөөр шилжүүлэн суулгах баг үндсэндээ 2006 оны наймдугаар сар гэхэд бүрдсэн гэж хэлж болно. Тухайн үед манай гадны зөвлөхүүд биднийг чиглүүлж, зааварчилгаа өгч байлаа.
Элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслыг 2006 оноос Монголдоо хийхээр бэлтгэж эхэлсэн. Сүүлийн 4-5 жилийн хугацаанд ясны чөмөг, үүдэл эс шилжүүлэн суулгах мэс заслыг хийж байна. Өнөөдрийн байдлаар дөрвөн удаагийн мэс заслыг амжилттай хйисэн бөгөөд БНСУ-ын Гэгээн Мария эмнэлэгтэй хамтран төсөл хэрэгжүүлж байна.
Манай багийн хамт олон сүүлийн нэг жилд зүрхний туршилтын мэс заслыг гахай дээр амжилттай хийсэн. Цаашид өвчтөнд хийхээр төлөвлөж байна.
Мөн манай багийн хамт олон сүүлийн нэг жилд зүрхний туршилтын мэс заслыг гахай дээр амжилттай хийсэн. Цаашид өвчтөнд хийхээр төлөвлөж байна.
Зүрхний мэс заслын багийн ахлагчаар манай профессор Л.Ганболд, зөвлөхөөр нь академич Н.Баасанжав болон миний бие ажиллаж байна.
Эрхтэн шилжүүлэн суулгалтын мэс засалд орсон хүмүүсийн дунд спортын тэмцээн хүртэл зохион байгуулж байсан гэж сонслоо. Уншигчдад сонирхолтой санагдах байх.
Манай холбоо эрхтэн шилжүүлэн суулгалтын мэс засалд орсон хүмүүсийн хооронд спортын тэмцээнийг хоёр ч удаа зохион байгуулсан. Энэ арга хэмжээ нь тэдний сэтгэл зүйг эерэгээр дэмжих, эрүүл саруул болох боломж бий гэдгийг харуулах, мөн эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг олон нийтэд, нийгэмд сурталчлах ач холбогдолтой. Цаашлаад монголын ард түмний эрүүл мэндийн төлөө хийж буй нэн чухал хөрөнгө оруулалт, амьд явах эрхийн том баталгаа болж байгаа юм. Бид энэ тэмцээнийг уламжлал болгон цаашид ч тогтмол зохион байгуулах төлөвлөгөөтэй байгаа. Энэ жилийн хувьд олон арга хэмжээ давхцаж байгаа учраас дараа жилийн төлөвлөгөөндөө оруулаад байна.
Олон улсад сайн дурын донор бий болтолоо олон нийт нь дэмжин ажилладаг. Харин манай улсын хувьд донорыг сурталчилах тал дээр ямар ажлууд хийгдэж байна вэ?
Хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр олон нийтэд донорын талаар зөв ойлгуулах, хүний амьдрал өөр нэг хүнээс ямар их хамаарч, боломж дахин нээгдэх эсэх нь шалтгаалдагийг ойлгуулахыг зорьж байна.
Бидний зүгээс донорыг сурталчилах тал дээр хэд хэдэн ажлуудыг эхлүүлээд явж байна. Тухайлбал хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр олон нийтэд донорын талаар зөв ойлгуулах, хүний амьдрал өөр нэг хүнээс ямар их хамаарч, боломж дахин нээгдэх эсэх нь шалтгаалдагийг ойлгуулахыг зорьж байна.
Мөн энэ удаагийн хурлын үеэр зохиогдох хэвлэлийн бага хуралд улс төр, төрийн захиргааны, яам, эмч нар, гадаадын эрдэмтэд, шашны төлөөллийг оролцуулахаар төлөвлөж байгаа. Ингэснээр бидний дунд төөрөгдөл үүсгэдэг мухар сүсэг, буруу ойлголтонд залруулга хийж, бурханы сургаальд хүний амь аврах дээдийн дээд буян гэдгийг ойлгуулах юм. Түүнчлэн хурлын хоёр дах өдөр буюу 7 дугаар сарын 10-ны өдөр 17 цагт Цэдэнбалын хөшөө дээр Донорыг сурталчилах урлаг, соёлын үзүүлбэр, арга хэмжээ зохион байгуулагдана. Энэ арга хэмrээнд гадна, дотны зочид төлөөлөгчид бүгд оролцоно.
Холбооны зүгээс цаашид хийхээр төлөвлөж буй ямар ажлууд байгаа вэ?
Шинжилгээ судалгаан дээр түлхүү анхаарч ажиллахаар төлөвлөж байна. Мөн инноваци, шинэ технологийг нэвтрүүлэх, тэр дундаа цусны бүлэг тохироогүй донорыг шилжүүлэн суулгах тухай судалгаа шинжилгээ хийх, цогцосны доноры олдоцыг сайжруулах зэрэг ажлуудыг хийхээр төлөвлөж байна. Ер нь цогцосны донор нэмэгдэнэ гэдэг маань эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс заслын тоо нэмэгдэнэ гэсэн үг. Энэ чиглэлээр Засгийн газраас хууль эрхзүйн зохицуулалт хийх шаардлагатай байна. Мөн бид гадаад харилцаагаа улам өргөжүүлж, шинээр гарсан технологи, амжилтуудыг эх орондоо нутагшуулахын төлөө ажиллана.
Олон улсын эрхтэн шилжүүлэн суулгах холбооны хоёрдугаар хуралд оролцож байгаа нийт эрдэмтэд, эмч мэргэжилтнүүддээ амжилт хүсье.
-
2017 оны 7 сарын 04
БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхоролтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
- “Мянганы суут хүн-их эзэн Чингис хааны” өлгий нутаг болсон Хэнтий аймгийн Дадал суманд түүхэн аялал жуулчлалын цогцолбор байгуулах шилдэг санааны уралдааныг танай яамнаас зарлаж амжилттай зохион байгууллаа. Өнгөрсөн ням гарагт шилдэг санаа, зураг төсөл бүхий шилдэг 12 баг бүтээлээрээ үзэсгэлэн гаргаж, та бүхэн ялагчийг тодруулсан үйл явдал болсон. Энэ талаар ярилцлагаа эхэлье?
-Засгийн газраас 2017 оныг “Тогтвортой аялал жуулчлалын жил” болгон зарласан. Энэ жилийн хүрээнд манай яамнаас хийж байгаа ажлуудын нэг нь “Мянганы суут хүн-их эзэн Чингис хааны аялал жуулчлалын цогцолбор”-ыг байгуулах ажлын эхлэлийг тавих явдал байсан. Монголыг дэлхийд таниулах хэмжээний энэ том төслийн санаачилгыг анх УИХ-ын дарга М.Энхболд гаргаж, Засгийн газарт холбогдох чиг үүрэг өгснөөр ийнхүү ажил хэрэг болгох эхлэлийг нь амжилттай тавилаа. Тиймээс ч УИХ-ын дарга өөрийнх нь санаачилсан ажил хэрхэн хөрсөн дээр буухыг сонирхож, үзэсгэлэнгийн нээлтэд оролцож, уран бүтээлчдэд баяр хүргэж, амжилт хүссэн.
Уралдаанд оролцсон шилдэг 12 багийн бүтээлээр гаргасан үзэсгэлэн Blue mon art gallery-д маргаашийг хүртэл үргэлжилэх учир иргэдийг очиж үзээсэй гэж хүсч байна. Энэ төсөл Монголын аялал жуулчлалыг дэлхий дахинаа сурталчлах түүхэн үйл явцын эхлэл юм.
-Дэлхий дахины анхаарлын төвд орох томоохон төслийн эхлэлийг амжилттай хэрэгжүүлж, цогцолборынхоо үлгэрийг гаргаад авчихсан гэж ойлгож байна. Ямар компаниудын төлөөлөл оролцсон талаар танилцуулахгүй юу?
-Нийт 12 компани бүтээлээ ирүүлснээс 5 байр шалгаруулж, урамшуулсан. Уралдааны I байрийг “ШУТИС зураг төсөл судалгааны төв” баг, II байрийг “Хаус дизайн” ХХК, III байр “Монгол архитектур дизайн” тусгай байрыг Эдшил ХХК -ийн “Дэлүүн болдог дэлхийд болон “Тэнгэрийн тамга” баг тус тус эзэлсэн.
Шүүгчдийн бүрэлдэхүүн “Бүх оролцогч ялагч юм шүү” гэдгийг маш сайн захиж байсан учир нийт оролцсон 12 багийн гишүүдээс бүрдсэн ажлын хэсгийг гаргаж, энэхүү төслийг цааш нь үргэлжлүүлэх саналыг шүүгчид гаргасныг сайшаан дэмжиж байгаа. Монголын архитекторуудын чадварыг шалгасан энэхүү үзэсгэлэнд бүтээлээ ирүүлсэн бүх багийнхандаа хандаж, та бүхний гаргасан санал, санаачилга бүрийг Монголыг дэлхийд таниулах энэ том цогцолборт шингээж ажиллахын тулд холбогдох газруудтай нь үргэлж хамтарч ажиллана гэдгээ хэлэхэд таатай байна. Уран бүтээлчид бол цаг хугацаанд элэгдэхгүй мөнхийн бүтээлийг үлдээж чаддагаараа хүндлүүштэй, бахархууштай хүмүүс шүү дээ.
-Манай улсын аялал жуулчлалын салбарын хөгжил ямар шатанд явж байна гэж та хэлэх вэ?
-Ер нь аялал жуулчлал бол тогтвортой хөгжлийн стратегийн гол салбар болоод байна. Дэлхийд жил бүр 1.2 тэрбум жуулчин аялдаг, дэлхийн аялал жуулчлалын салбарын жилийн өсөлт сүүлийн 7 жил дараалан бусад салбарын дундаж өсөлтөөс байнга дээгүүр гарч байгаа. Дэлхийн 6 хүн тутмын нэг нь жил бүр гадаадад аялал хийдэг, 2030 онд аялагчдын тоо 1.8 тэрбум болох тооцоотой байгаа.
Аялал жуулчлал бол ногоон хөгжлийн тэргүүлэх салбарын нэг мөн. Энэ ч утгаараа аялал жуулчлалын асуудал нэг орны асуудал биш болж даярчлагдан, бүсчлэгдэж байна. Иймээс бид, хоёр хөрштэйгөө нягт хамтран ажиллах шаардлага гарч байгаа. Тухайлбал, 3 улсаар дамжин аялах жуулчдад нэг орноос нөгөөд ороход хялбар хил гааль, тээврийн үйлчилгээг жигд сайн үзүүлэх нөгөө талдаа улс бүр өөрийн онцлог ялгааг харуулсан аялал жуулчлалын брэнд бүтээгдэхүүнтэй байх хэрэгтэй байна. Энэ утгаараа 3 улсын аялал жуулчлалын удирдлагуудын гэрээ хэлэлцээр хамтын ажиллагааны тохиролцоо нилээд эрчимтэй явж тодорхой үр дүнд хүрээд байгаа.
Монголын онцлог аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүнүүдийг гурван чиглэлд гаргах бодлого баримталж байгаа нь байгалийн, түүх соёлын болон эрүүл амьдрал алжаал тайлах гэсэн чиглэл юм. Дэлхийн хөгжингүй орнуудын аялал жуулчлалын бүтээгдэахүүнүүд ч дээрх багцуудыг аялал жуулчлалынхаа хөгжлийн чиглэлд багтаасан байдаг. Дээр дурьдсан “Мянганы суут хүн-их эзэн Чингис хааны аялал жуулчлалын цогцолбор”-ын ажил нь түүх соёлын чиглэлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхээр хийж буй томоохон ажлын нэг юм.
-Засгийн газраас 2017 оныг тогтвортой аялал жуулчлалын жил болгон зарласан гэж байна. Энэ талаар тодруулна уу?
-Саяхан Филиппиний Манилад болсон аялал жуулчлалын олон улсын хуралд тогтвортой аялал жуулчлал гэж юу вэ гэдэг талаар олон улсын төлөөлөгчид хэлэлцсэн. Энэ үеэр аялал жуулчлалын салбар эдийн засгийн үр дүнд хэт анхаарч байгаад шүүмжлэлтэй хандаж энэ салбараас гарах нийгмийн үр дүн, ялангуяа ногоон ажлын байрыг нэмэгдүүлэх болон соёл уламжлалыг хайрлан хамгаалахад илүү анхаарах, байгаль орчинд сөрөг нөлөө багатай байх талаас нь цогц байдлаар анхаарч ажиллах тухай онцолсон байгаа.
Монгол Улсын аялал жуулчлалын хувьд ч ялгаагүй нийгмийн үр дүнд илүү анхаарах шаардлага байгаа. Жуулчдад зориулсан үйлчилгээнээс бий болох ажлын байрнаас гадна тухайн байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн нутгийн ард иргэд аялал жуулчлалаас олох үр өгөөж нь морь, тэмээ унуулах төдийнхөөр хязгаарлагдмааргүй байгаа юм.
Энэ утгаараа дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллагын тодорхойлсноор тогтвортой аялал жуулчлал бол эдийн засаг, байгаль орчин, нийгмийн үр ашиг нь жигд тэнцвэртэй, бүгдэд хүртээмжтэй байх учиртай байгаа юм.
- Монгол Улсад тогтвортой аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд гарч байгаа ямар бэрхшээл байна вэ?
-Монгол Улсад аялал жуулчлалын салбар бусад орныг бодвол хожуу хөгжсөн учир энэ салбарын хувьд туршлага багатай орнуудын тоонд орно. Энэ утгаараа бид эрх зүй, бодлогын орчин, бүтэц байгууллагын чадавхи, статистикийн мэдээ мэдээлэл цуглуулах, түүн дээрээ үндэслээд төлөвлөлт хийх, бодлого төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэх хөрөнгө татах чадвар зэрэг бүх зүйл дээр бусдаас суралцах шаардлагатай, бидний хувьд бэрхшээл болж байгаа зүйлүүд их байна.
Юуны өмнө бид аялал жуулчлалын тухай хуулиа орчин үеийн хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлэн шинэчлэн сайжруулах хэрэгтэй байна.
Бодлого хэрэгжүүлэх бүтцийн хувьд, бусад орны жишгээс харахад аялал жуулчлалын бүтэц нь тусгай хамгаалалттай газрын менежмент, түүх соёлын өвийн асуудлыг хамт авч явдаг жишиг байдаг. Манайх энэ тал дээр анхаарч уялдуулах зүйлс байгаа.
Аялал жуулчлалын үйлчилгээ, дэд бүтэц дээр үндэсний онцлогтой, гэхдээ дотооддоо нутгийн ялгаатай стратегитэй болох үүнийг дагаад үйлчилгээний стандартууд гаргаж мөрдүүлэх зэрэг ажлыг хийхгүйгээр энэ салбар дэлхийн жишигт хүрнэ гэж байхгүй.
Эрх зүй, бодлого цэгцтэй бол хөрөнгө оруулалтын ажлуудыг хувийн хэвшил болон олоун улсын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх замаар хийхэд дөхөмтэй болно. Энэ мэт бэрхшээл гэхээсээ илүү үндэс суурийг нь тавьж, зоригтойгоор эхлүүлэх ажил их байна.
-Танай яамнаас боловсруулж батлуулаад удаагүй байгаа Хог хаягдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын талаар ярьмаар байна. Хог хаягдлын тухай хуулийг шинэчилэн найруулах болсон шаардлага юу байсан юм бэ?
-Хог хаягдал дэлхий нийтийн тулгамдсан асуудал болоод байна. Техник технологи улам хурдацтай хөгжихийн хэрээр байгальд байдаггүй материалаар хийсэн, байгалийн үйл явцаар цэвэрших боломжгүй бараа бүтээгдэхүүнүүд хэрэглээнд маш ихээр орж ирж байна. Эдгээрийг хэрэглээнээс гармагц хэрхэн зөв устгалд оруулах, дахин ашиглах асуудлыг шийдээгүйгээс амьтан, ургамал, хөрсний микро организмуудад ихээхэн сөрөг нөлөө үзүүлж олноороо хордсон тухай дэлхийн хэвлэл мэдээллээр байнга ярьж байгаа.
Манай улсад ч ялгаагүй автомашины, цахилгаан хэрэгслийн, химийн гээд олон төрлийн хог хаягдлын хэмжээ жил ирэх тутам нэмэгдэж байна. Эдгээрийг хууль, бодлогоор зохицуулж, хэрэглэгчдийг зөв зохистой хэрэглээнд уриалахаас эхлээд амьдралд нь нэвтрүүлэхгүй бол байгаль орчин болон хүний эрүүл мэндэд маш хортой сөрөг нөлөө үзүүлдгийг харуулсан сургамж ч бидэнд байгаа. Иймд үйлдвэрлэл, технологийн дэвшлийг дагаад, холбогдох эрх зүй, бодлого хурдан шинэчлэгдэж амьдралд гарч буй асуудлыг шийдэж байх ёстой зарчмын дагуу бид Хог хаягдлын тухай хуулийг шинэчилэн батлуулсан.
-Та 1 ярилцлагадаа иргэн хог хаяж байгаа тухай мэдээлэл өгөөд тэр нь баталгаажсан тохиолдолд тухайн хог хаясан этгээдийн торгуулийн мөнгөн дүнгийн 15 хувиар мэдээлэл өгсөн иргэнийг урамшуулна гэсэн байсан. Энэ мэтчилэнгээр уг хуулийг олон шинэ заалттай байх нь гэж ойлгож байгаа?
-Хуулийн шинэчилсэн найруулга олон онцлог давуу талтайгаас чухал хэдийг дурдая. Нэгд, хог хаягдлын менежментэд хэрэглэдэг стандарт нэр томьёо, ойлголтуудыг тодорхой болгосон. Хоёрт, хог хаягдлыг зохицуулахад чухал үүрэг бүхий гол салбарууд болох уул уурхай, эрчим хүч, зам тээвэр, барилга, төсөв санхүү, боловсролын салбарын хариуцлага, үйл ажиллагааны хүрээг зааж өгсөн. Гуравт, аюултай хог хаягдлын зохицуулалтыг олон улсын шаардлагад нийцсэн байдлаар тусгасан. Дөрөвт, аливаа зөрчилд хүлээлгэх хариуцлагыг чангаруулсан. Эцэст нь, иргэдийн хог хаягдлын талаарх боловсрол, мэдээллийн асуудлыг системтэй цогц байдлаар шийдэх заалтууд орсон.
-Хог хаягдлын асуудлыг шийдэхэд эрх зүйн зохицуулалт бий болгохоос гадна тэдгээрийн хэрэгжилтээс үр дүн ихээхэн хамаардаг. Энэ тал дээр танай яам хэрхэн ажиллах төлөвлөгөөтэй байна вэ?
-Хуулийг хэрэгжүүлэх батлуулахаас илүү ярвигтай. Нэн тэргүүнд манай яамнаас хуулийг сурталчлах ажлыг хийж эхлээд байна. Нэг талаас хуулийг гардан хэрэгжүүлэх үүрэгтэй бүх шатны төрийн байгууллагуудын удирдлага, ажилтнууд, нөгөө талаас иргэд, ААН-үүд хуулийг сайн мэддэг байх нь хэрэгжилтийн үр дүнд маш чухал. Үүний зэрэгцээ хэрэгжүүлэх журмыг боловсруулах, аюултай болон хориглосон хог хаягдлын жагсаалт гаргаж батлуулахаар ажиллаж байна.
Мөн 2014 онд баталсан “Хог хаягдлын менежментийг сайжруулах үндэсний хөтөлбөр”-ийг шинэ хуулинд нийцүүлэн шинэчлэн боловсруулах шаардлага байгаа. Энэ хөтөлбөрт хуулийг хэрэгжүүлэх чадавхийг сайжруулах, санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтын асуудлууд тодорхой оруулснаар хэрэгжилтийн ажил жигдрэх юм.
- Хууль сурталчлах ажлын хүрээнд танай яамнаас “Цэвэр сайхан орчин” аян зохион байгуулсан байх аа?
-Тийм, өнгөрсөн сарын 2-ноос эхлэн зохион байгуулсан уг аян амжилттай хэрэгжиж байгаа талаар аймаг, дүүргээс мэдээлэл ирүүлж байгаа. Энэ хүрээнд аймаг, дүүргүүд үндэсний их баяр наадмаа хоггүй угтах зорилгоор бүх нийтийн цэвэрлэгээ хийж, холбогдох мэргэжилтнүүд нь иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагууд болон төрийн байгууллагуудад хуулийн талаарх мэдээллийг түгээх зорилгоор сургалтууд зохион байгуулан ажиллаж байна. Аяныг энэ сарын 7-нд дүгнэх байсан ч Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дахин санал хураалттай давхцсан учир ажлын хэсгийнхэн хугацааны хувьд наашлуулах эсвэл хойшлуулах тал дээр анхааран ажиллаж байна. Мөн энэ аяны хүрээнд хэвлэл мэдээллийн байгууллага болон студиудын дунд Хог хаягдлын тухай хуулийг хэн сайн сурталчлах вэ нэртэй 5 сая төгрөгийн шагнал бүхий шторкны уралдаан зарласан. Мэргэжлийн байгууллагууд идэвхитэй оролцож байна.
-Танай яамнаас энэ онд боловсруулж батлуулсан бас нэг бодлогын баримт бичиг бол Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах Үндэсний хөтөлбөр. Энэ баримт бичгийн ач холбогдол юу вэ?
-Энэ хөтөлбөр маань Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам байгуулагдсаны 30 жилийн ойн хүрээнд хийж буйм бас нэг томоохон ажил яах аргагүй мөнөөс гадна сая ярьсан Хог хаягдлын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх нэг механизм юм.
Өмнө нь орчны бохирдлын асуудлуудыг салангид маягаар өөр өөр бодлого төлөвлөлтөд тусгасан байдалтай, санхүүжүүлэгч төсөл хөтөлбөрийн хүрээнд хэсэгчилэн шийдэж ирсэнтул үр дүн төдийлөн харагдахгүй, асуудал улам хүндэрч таагүй нөхцөл байдалд хүрснийг та бид мэдэж байгаа.
Иймд орчныг бохирдуулагч эх үүсвэрийг багасгах, амьдрах орчныг сайжруулахад чиглэсэн нэгдсэн бодлогыг яаралтай боловсруулан гаргаж, төр засаг, иргэн, хувийн хэвшил гээд бүхий л талын оролцоотойгоор хэрэгжүүлэх шаардлагатай болсон.Энэхүү үндэсний хөтөлбөр гарснаар бид агаар, орчны бохирдлын асуудалд цогцоор нь хандсан, хөгжил бүтээн байгуулалтын төлөвлөлттэй уялдуулсан урт хугацааны нухацтай стратеги зорилго бүхий бодлоготой болж байгаа. Энэ нь дэлхий дахины хөгжлийн төлөвлөлтийн чиг хандлага болох асуудлыг системээр нь авч үзэн бодлого гаргах арга барилаар явж байгаа гэсэн үг.
Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд байгальд ээлтэй, дэвшилтэт технологи бүхий дэд бүтцийн байгууламжийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлж утаа үйлдвэрлэгч яндан болон хөрс, усыг бохирдуулж байгаа нүхэн 00-ийн тоог бууруулах, түүхий нүүрсний хэрэглээг хязгаарлах, орон нутгийг хөгжүүлж төвлөрлийг сааруулах, байгаль орчны хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, үүрэг хариуцлагыг чангатгах, стандартуудыг мөрдүүлэх зэргээр цогц арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ.
-Тус хөтөлбөрт тусгасан бусад онцлог үйл ажиллагаануудын талаар ярина уу?
-Бохирдлын асуудлыг дэвшилтэт техник, технологи ашиглахгүйгээр шийдвэрлэх боломжгүй. Иймд хэрэглэгчдэд мэдээлэл, зөвлөгөө өгөх “Байгаль орчинд ээлтэй техник, технологийн мэдээллийн төв”-ийг БЗД, СХД, Чингэлтэй дүүрэгт байгуулахаар болсон.
Хэрэгжилтийг санхүүжүүлэх эх үүсвэрийг шийдэхэд Ногоон зээлийн сан, Агаарын бохирдлын эсрэг сан зэрэг механизмыг ашиглаж ажиллана. Засгийн газраас авч хэрэгжүүлж байгаа өвлийн улиралд гэр хорооллын шөнийн цахилгааныг тэглэх урамшууллыг иргэд, олон нийтэд хүртээмжтэй болгох, агаар, орчны бохирдол болон гэр, байшингийн дулаан алдагдлыг бууруулахад чиглэсэн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан авахад дэмжлэг болгох үүднээс Ногоон зээлийн сан байгуулж хүү багатай, урт хугацаатай зээлийн бүтээгдэхүүн бий болгохоор манай яам СЯ-тай хамтран ажиллаж байна.
Мөн саяхан 6-р сард агаарын бохирдлыг бууруулах, ус хэмнэх, хаягдал ус цэвэрлэх байгууламжийн тоног төхөөрөмжийг гаалийн татвараас чөлөөлүүлэх асуудлыгЗасгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж батлуулсан. Энэ нь энэ төрлийн бизнес эрхэлж байгаа иргэн, ААН-д дэмжлэг болохоос гадна худалдан авагч иргэдэд хямдралтай үнээр зарагдах боломж гарч ирнэ гэсэн үг.
Хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэх томоохон ажлууд гэвэл Төв цэвэрлэх байгууламж шинэчлэх, сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэх, түүхий нүүрсийг орлуулах хийн түлшний үйлдвэр, хог хаягдлаас эрчим хүч үйлдвэрлэх үйлдвэр барихаар төлөвлөсөн байгаа.
Мөн агаар, орчны бохирдлыг бууруулах, цэвэрлэх, дотооддоо нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зориулалттай тоног төхөөрөмжид татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ.
-Энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр бохирдлын асуудал бүрэн шийдэгдэх болов уу?
-Асуудал аль хэр хэмжээнд шийдэгдэх нь бүх талын хамтын ажиллагаа, ялангуяа ард иргэд, хувийн хэвшил, судалгааны байгууллагуудын санаачилга, дэмжлэг, мөн хөрөнгө оруулалтаас ихээхэн хамаатай. Эдгээр хүчин зүйлүүд бол ямар ч бодлого хөтөлбөрийн амжилтад нөлөөлдөг, аль нэг нь байхгүй үед асуудал шийдэгдэхгүй цаасан дээр үлддэг шүү дээ.
Дээрх хэрэгжилтийн орчин сайн байгаа үед хүрч болох үр дүн, шалгуур үзүүлэлтүүдийг бид гаргасан. Хөтөлбөрийг 2017-2025 онуудад хэрэгжүүлэх ба үүний дүнд инженерийн дэд бүтцийн байгууламжийн чанар, хүртээмжийг сайжруулж, бохирдуулагч эх үүсвэрийг багасган, дулааны цахилгаан станцаас бусад хэрэглээнд түүхий нүүрсийг хязгаарлаж, агаар, орчны бохирдлыг 80-аас доошгүй хувиар бууруулах бөгөөд хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг 25 шалгуур үзүүлэлтээр үнэлнэ. Үүнээс гадна бохирдлын асуудал нь соёл, амьдралын хэв маяг, нийгмийн сэтгэлзүйтэй холбоотой.
Нүүдлийн амьдралын хэв маягаар хотод амьдарч болохгүйтэй адил, хөдөөд хотын журам дүрмийг мөрдөхөд хэцүү. Нүүдэлчин бидэнд байгальд шингэдэггүй хог хаягдал гэж байсангүй тул хангай дэлхийдээ өргөөд тэр нь байгальдаа шингэж цэвэрлэгддэг байсан. Харин одоо бол бид даярчлагдсан дэлхийд амьдарч байгалийн бус олон хиймэл зүйлс хэрэглэж байгаа мөртлөө тэрийгээ урьдын адилаар байгальд даатган хаядаг хэвээрээ. Гэтэл байгаль шингээж чаддаггүй зүйл байна, шингээх даац гэж байна гэдгийг ухаарахгүй байна. Энэ утгаараа бохирдлын асуудал бүрэн шийдэгдэх эсэх нь бид хотын соёлыг хөдөөгийн хэв маягаас ялгаж чаддаг, соёлын болон орон зайн хоёр өөр зүйлийг хольж болохгүй гэдгийг ухаарч ойлгодог болохоос ихээхэн хамаарна.
Саяхны ганцхан жишээ хэлэхэд Туул гол руу хүүхдийн памперс голдуу маш их хог хаясныг манай Туул голын сав газрынхан цэвэрлэхэд 50 тон хог болсон байгаа.
-Энэ жил Монгол орон даяар хуурайшил ихтэй түймэр их гарч байна. Та бүхэн нөөц бололцоогоо шавхаж, хиймлээр бороо оруулахаас гадна гал унтааж буй хүмүүсийг хүнс болон шатахуунаар хангах ажлыг хийсэн гэж сонссон. Энэ талаар тодруулна уу?
-Үүлэнд зориудаар нөлөөлж бороо оруулах ажлыгЦУОШГ-ынхан орон нутгийн холбогдох газруудтай хамтран амжилттай зохион байгуулж байгаа.Засгийн газрын нөөц сангаас энэ жил 450 сая төгрөгийг үүлэнд нөлөөлөх пуужинг худалдаж авахад зориулж гаргаж өгсөн. Одоогийн байдлаар 700 гаруй пуужин ашиглаж, түймэртэй газар болон газар тариалангийн бүс нутгуудад зориудаар бороо оруулсан тухай мэдээлэл ирүүлсэн.
Манай яамны зүгээс Богд уул болон Хэнтийн Асралт хайрхан ууланд гал түймэр гарч байх үед нөөц бололцоогоо ашиглан 20 сая төгрөг гарган Богдхан уулын дархан цаазат газрын захиргаа болон Хан хэнтийн улсын тусгай хамгаалалттай газрын захиргаанд хуваарилсан байгаа.
-Хариуцлагагүй уул уурхайн асуудлаас болж байгаль орчин сүйдэж байгааг байнга ярьдаг ч ямар ч арга хэмжээ авдаггүй. Танай яамнаас энэ асуудал дээр хэрхэн анхаарч, ямар арга хэмжээ авч байна вэ?
-Байгаль орчин хамгаалах хуулийн дагуу олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжүүлэд шаардлага тавьж хариуцлага тооцож ажиллаж байгаа. Тухайлбал Архангай аймагт Орхон голд ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл бүхий аж ахуйн нэгжүүдтэй ажилласан жишээг хэлж болно. Өмнө жил би УИХ-ын зарим гишүүний хамт очиж, үйл ажиллагааг нь зогсоож, Орхон голын эх рүү бохирдол үүсгэхгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлэхээр хэд хэдэн газарт шүүрлийн далан байгуулах ажлуудыг гүйцэтгүүлсэн. Манай яам болон МХЕГ, орон нутгаас хамтран хяналт тавих ажлыг нилээд урт хугацаагаар зохион байгуулсан. Саяхан манай яамны газрын даргаар ахлуулсан ажлын хэсэг дахин газар дээр нь ажиллаж, мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчийн шийдвэр гаргуулан 2 сар хүртэл хугацаагаар дахин үйл ажиллагааг нь зогсоосон. Энэ жилийн үйл ажиллагааг явуулах менежментийн төлөвлөгөөг батлаагүй. Энэ хугацаанд Орхон голын бохирдол эрс багассан талаар нутгийн иргэд манайд мэдээлж байна. Цаашид ч нөхөн сэргээлтийг хууль журмын дагуу хийхгүй, голын ус бохирдуулах асуудал гарах юм бол тусгай зөвшөөрлийг цуцлуулах дүгнэлт гаргана.
-Уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотойгоор хэт халж, ан амьтан хүртэл харангадаж үхсэн тохиолдол энэ зун нэлээд гарч байна. Тухайлбал, хэт халуунаас болж Дорнодод цагаан зээр үрэгдсэн, хун нисч чадахгүй байгаа асуудал гарсан. Энэ тал дээр танай яам ямар арга хэмжээ авч байна вэ?
-Энэ асуудлыг хөндсөнтэй холбогдуулан Дорнод аймгийн “Дорнын их гэгээ”, “Томо бьюлдинг” компанийн хамт олонд гүн талархал илэрхийлэхийг хүсч байна. Тус компанийнхан өөрсдийн санаачилгаар нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлан харангадаж үхэхийн даваан дээр байгаа амьтдыг аварсан тухай мэдээлэл бидэнд ирүүлэн хамтарч ажиллахаар болоод байгааг дуулгахад таатай байна. Одоогийн байдлаар тус компанийн үйл ажиллагаа явуулдаг талбай орчимд 4 усан цөөрөм байгуулаад байгаа гэсэн. Удахгүй 6 цөөрөм байгуулах ажлыг эхлүүлэхэд нь манай яамны зүгээс техник арга зүйн зөвлөгөө өгч, холбогдох зөвшөөрлүүдийг гаргаж ажиллахаар болсон. Төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны үндсэн дээр үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэн тухайн компани цаашид “Зээр хамгаалах сан” байгуулж ажиллахар болсныг дуулгахад таатай байна. Бид ийм сайхан сэтгэлтэй, санаачилгатай, эх оронч хүмүүсийг дэмжиж хамтран ажиллахыг хүсч байна. Манлайлагч хүмүүс олон болбол эх орны маань байгаль үзэсгэлэнтэй хэвээрээ үлдэж хэдэн үеэрээ бахархан үр өгөөжийг нь хүртэн амьдрана шүү дээ.
-
2017 оны 6 сарын 29
Ц.Нямдорж: Ялагдчихаад гонгиноод байж болохгүй
-
2017 оны 6 сарын 23
Т.Булган: Агаар, орчны бохирдол бол бүх нийтийн асуудал
БОАЖЯ-ны Ногоон хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга Т.Булганаас орчны бохирдол хийгээд, энэ чиглэлд тус яамнаас баримталж буй бодлогын талаар тодрууллаа.
-Орчны бохирдлыг үүсгэж буй гол хүчин зүйлүүд юу байна вэ?
-Агаар, ус, хөрсний бохирдол манай улсын хувьд нэлээд тулгамдсан асуудал болоод байна. Бараг л хүмүүсийн хамгийн сайн мэдэж, ярьдаг зүйлийн нэг болоод байна шүү дээ. Харин үүнийг үүсгэж буй гол зүйл нь нүүрс, уснаас шалтгаалж байна. Үүнд гэр хорооллоос гарч буй нүүрсний утаа, тоос тортог байна. Хөдөлгөөнд оролцож буй автомашины яндангаас гарч буй болон цахилгаан станцуудын утаа, элэгдэл гэмтэлд орсон хөрс агаарын бохирдлыг үүсгэдэг. Эдгээрээс гадна ил задгай хаясан хогнууд нь орчныг бохирдуулах жишээтэй. Усны бохирдлын гол эх үүсвэр нь усанд шууд нийлүүлж буй хаягдал ус буюу бохир ус юм. Улаанбаатар хотын төв цэвэрлэх байгууламжийн хүчин чадал нь хэтэрсэн, технологийн доголдолтой учир бохир усаа сайн цэвэрлэхгүйгээр Туул голд нийлүүлж байгаа. Төв цэвэрлэх байгууламжид усаа нийлүүлж буй ноос ноолуур, арьс, шир, мах боловсруулах бусад үйлдвэртэй холбоотой л доо. Эдгээр үйлдвэр нь мэдээж органик бохирдуулах бодисыг ялгаруулдаг. Тиймээс төв цэвэрлэх байгууламжийн хүчин чадлыг хэтрүүлэх хүндрэлийг үүсгэж байгаа юм. Тэгээд гэр хорооллын нүхэн жорлон байна. Энэ нь хөрс, усны бохирдлын эх үүсвэр болж байгаа юм. Мөн хог хаягдлыг зориулалтын байгууламжид устгахгүй байгаа нь хөрсний бохирдлыг үүсгэдэг. Эргээд агаарын бохирдол маань жингээрээ газарт бууж байна гэдэг нь хөрсний бохирдлыг мөн үүсгэнэ. Агаар, ус, хөрс гэсэн байгаль орчны бүрэлдэхүүн нь цогц нийлмэл хэсэг учраас эдгээрийн бохирдлыг бууруулах асуудлыг яалт ч үгүй цогцоор нь авч үзэх хэрэгтэй болж байгаа юм.
-Дээрх шалтгаануудаас үүдэлтэй эдгээр бохирдлыг бууруулахын тулд яамнаас бодлого баримталж байна вэ?
-Үндэсний Аюулгүй байдлаас гаргасан зөвлөмжийн дагуу Засгийн газар энэ оны гуравдугаар сард “Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталж гаргасан. Үүнийг хэрэгжүүлэх арга төлөвлөгөөг Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн хуульд нийцүүлж Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд батлан гаргасан. 2025 онд гэхэд агаар, орчны бохирдлыг бий болгож байгаа эх үүсвэр рүү хандсан ажлуудаа хийх нь энэхүү хөтөлбөрийн зорилго юм. Жишээлбэл, яндангийн тоо, стандартын шаардлага хангахгүй байгаа ариун цэврийн байгууламжийн тоог бууруулах үндсэн шаардлага тулгарч байгаа юм. Тэр хүрээндээ бид байгальд ээлтэй, дэвшилтэт технологид суурилсан инжинерийн бүтцийн байгууламжийн чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлж , тэр хэрээрээ бохирдлын бүсүүдийнхээ тоог бууруулна. Ингэснээрээ 2025 он гэхэд уг бохирдлыг 80-аас доошгүй хувь бууруулна гэсэн зорилт тавьсан. Орчны бохирдлын асуудал нь зөвхөн байгаль орчны төдийгүй нийгэм, эдийн засагтай холбогддог. Ядуурал, хөрөнгө оруулалт дутмаг байна гэдэг нь инжинерийн дэд бүтцийн байгууламжийн чанаргүйг илтгэж байгаа юм.
-Хөдөө орон нутагт энэ чиглэлийн ажлууд хийж, мөн төвлөрлийг сааруулна гээд байгаа шүү дээ.
-Хот маань өөрөө төлөвлөлтийн дагуу хөгжиж байдаг зарчимд нийцэж хөгжих шаардлагатай болж байгаа юм. Мэдээж төлөвлрөлийг сааруулна гэхээр хөдөө орон нутагт ажлын байр бий болгох шаардлагатай болно. Ингээд тойрсон багц асуудлууд болж байгаа. Ер нь энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд 8.9 орчим их наяд төгрөг зарцуулагдахаар болсон. Эдгээрийн ихэнх нь инжинерийн дэд бүтцийн асуудалд зарцуулагдах юм. Гэр хорооллыг дахин төлөвлөж, орон сууцжуулах. Ингэхдээ зөвхөн олон давхар орон сууц барих гэхээсээ илүү өөрсдөө амины орон сууц барьж амьдрах сонирхолтой иргэдэд зорилусан 200-300 орчим айл өрхийн дунд хэсэгчилсэн байдлаар халаалт, цэвэр усны хангамж, бохир усны ариутгалын байгууламжийн шийдлийг шийдэх дэд бичил төвүүдийг байгуулах юм. Энэ хүрээнд БНХАУ-аас хоёр тэрбум юаны тусламж ирсэн. Мөн орчны бохирдлыг бууруулахад чиглэж өнгөрсөн нэгдүгээр сараас эхлэн айл өрхийн ахуйн хэрэглээний цахилгаан эрчим хүчийг тэглэсэн байгаа шүү дээ. Уг ажил эхэлснээс хойш 110 гаруй хэрэглэгч хөнгөлөлтөд хамрагдсан байна. Тэр урамшуулалд харин 2.5 тэрбум төгрөг манай сайдын багцаас зарцуулагдсан. Агаар, орчны бохирдлын асуудал утаа бий болохоор гардаг асуудал биш. Манай яамны зүгээс болон холбогдох яамдууд энэ чиглэлээр тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулдаг. Тухайлбал, Эрчим хүчний яам гэр хорооллын 70 гаруй халаалтын зуух буулгаж, хэрэглэгчдийг төлөвлөсөн халаалтад холбосон. БОАЖЯ-наас байгальд ээлтэй цахилгаанаар халаах боломжтой дуулаалгаа сайжруулж, эрчим хүч хэмнэх төхөөрөмжийг гаалийн татвараас чөлөөж, хөнгөлөх асуудлыг боловсруулсан. Мөн Япон улсын Ядуурлыг бууруулах сангийн санхүүжилтээр хэрэгжиж байгаа гэр хорооллын ариун цэврийг сайжруулах, хөрсний бохирдлыг бууруулах хэрэгслийг Азийн хөгжлийн банктай хамтран хэрэгжүүлж эхлээд байна. Чингэлтэй дүүргийн 12, 13, Баянзүрх дүүргийн 27 дугаар хорооны нийт 1500 өрхөд жишиг байдлаар байгальд халгүй эко ариун цэврийн байгууламжийг суурилуулж өгнө. Үүний 30 орчим хувь нь зорилтот бүлгийн буюу өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд хамрагдана. Гэр хорооллын нүхэн жорлонгийн стандарт гэж бий. Жишиг төсөл хэрэгжүүлэхээр тэр стандартыг амьдрал дээр яаж хэрэгжүүлэх вэ гэдэг нь тодорхой болно.
-Энэ чиглэлд иргэдийг мэдээлэлжүүлэх ажлууд санаачилж байгаа юу?
-Ирэх наймдугаар сард эхэлнэ. Улаанбаатар хотод гурван байршил буюу урд чигт “Дүнжингарав”, хойт чиглэл буюу долоон буудалд “Оргил” худалдааны төв, баруунд зүгт “Драгон” төв дээр байгальд ээлтэй эко, эрчим хүчний хэмнэлттэй бараа бүтээгдэхүүнийг сурталчлах мэдээлэл сурталчилгааны төвүүд ажиллана. Тэгэхээр иргэд маань хамгийн ойр байгаа байршилдаа очоод тэр чиглэлийн бүтээгдэхүүн, төхөөрөмжийг үйлдвэрлэдэг хүмүүсээс нь мэдээлэл аваад байгаль ээлтэй бүтээгдэхүүнээ худалдан авч, хэрэглэх боломжтой байгаа. Мөн иргэдэд лизингээр бараа бүтээгдэхүүнээ худалдан авах боломж олгох үүднээс ногоон зээлийн санг судлаад, удахгүй Сангийн яамтай хамтран хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Утааны улирал буюу ирэх аравдугаар сард мэдээллийн төвүүдээрээ дамжуулж зээлээ өгнө. Эдгээр ажлуудад олон улсын байгууллагын дэмжлэг маш чухал. Тиймээс бид дэмжлэг авах асуудлаа судлаад, тасралтгүй хийгээд явж байна.
-Орчны бохирдлыг бууруулахад хувь хүнээс шалтгаалах ямар хүчин зүйлс байгаа гэж та харж байна вэ?
-Манай үндэстэн үндсэн хуулийг жишиж, түүндээ тулгуурлан ярих дуртай хүмүүс шүү дээ. Мэдээж ард түмний эрүүл аюугүй орчинд амьдрах орчин, нөхцлийг төрийн зүгээс бүрдүүлэх үүрэгтэй. Харин байгаль орчноо хамгаалах нь иргэн хүний журамт үүрэг болж байгаа юм. Иргэн хүнээс маш их хамаарах зүйл. Стандарт гаргана тэр нь бас л зайлшгүй дагаж мөрдөх ёстой тогтоомж. Тэгэхээр бэлэн стандартыг гаргаж өгөхөөр хүмүүс хэрэгжүүлнэ. “Энд аюултай хог шатааж болохгүй” үүнд би өөрөө хордоод зогсохгүй эргэн тойрныхныгоо хордоож байна гэдгээ мэдэх, хүмүүс ч бие биедаа шаардлага тавьж, хамтдаа орчны бохирдлыг багасгах хэрэгтэй. Тэртээ тэргүй бид нэг тэнгэр дор, нэг хотод амьдарч, нэг агаараар амьсгалж байна шүү дээ.
-Ногоон эдийн засгийн концевцийг их, дээд сургуулиудын сургалтын хөтөлбөрт оруулах тухай та нэг хэлэлцүүлэг дээр ярьж байсан. Энэ тухай мэдээлэл өгөхгүй юу. Мэдээж энэ нь бохирдлыг бууруулах ажлыг алсын хараатай эхлүүлж буй хэрэг гэж бодож байна?
-Ногоон эдийн засаг гэдэг нь байгальд ээлтэй үйл, ажиллагаа явуулах хаягдал бага гаргах, эдийн засаг өсөлтөд иргэн хүн өөрөө оролцогч байх, зүгээр нэг хувь хүртээд сууж байх биш, тэд өөрсдөө идэвхитэй хөдөлмөр эрхэлж, байгальд нөхөн сэргээх, бүтээн босголтод гар бие оролцох гэсэн бүтцийн системтэй. Үүний хүрээнд дэлхий дахинд цаашлаад хаягдалгүй эдийн засаг гэсэн ойлголт болж байгаа юм. Энэ нь хэн нэгэнд хэрэггүй болсон хаягдал өөр нэгэнд шаардлагатай түүхий эд болох гэх мэт бие биенээ дэрлэж, түшиглэж ажиллаж хаягдал бага гаргана гэсэн ойлголт юм. Тэгээд хувь хүн өөрөө ч гэсэн аливаа зүйлийг хог хаягдал багатай, хэмнэлттэй ашигласнаараа ямар нэг зүйлийг хэмнэж сурна. Манай улсын хувьд байгалийн баялагтаа түшиглэсэн байдаг. Тэгвэл тухайн үйл ажиллагаа эрхэлж буй хүн тийм хэмнэлттэй байснаар өөрийнх нь аж ахуй эрхлэлтэд ач холбогдолтой болох юм. Иймэрхүү ерөнхий зарчмуудыг зөвхөн олон нийтэд таниулаад өнгөрөх биш боловсролын системээр дамжуулж ирээдүй хойч болсон залууст түгээх нь чухал ач холбогдолтой байгаа юм. Залуус маань нөөц баялагыг зөв зохистой ашиглах, хог хаягдлыг хэрэглэж ямар нэгэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж сурвал манай эх оронд мөн ч хэрэгтэй үйл болно биз дээ. Тиймээс л энэ конвенцийг сургалтын хөтөлбөрт оруулъя гээд байгаа юм.
-
2017 оны 6 сарын 23
.
Д.Жагдаг: Ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлыг биологийн болон байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй аргаар хийж байна
БОАЖЯ-ны Ойн бодлого, зохицуулалтын газрын мэргэжилтэн Д.Жагдагтай ойн хөнөөлт шавжтай хэрхэн тэмцэж, ямар арга хэмжээ авч байгаа талаар ярилцлаа.
-Монгол орны ойн онцлогийн талаар товчхон ярихгүй юу?
-Манай орны ойн сан нь Төв Азийн тал хээрийн өндөрлөг болон Сибирийн их тайгын завсарт Монгол орны усны 3 их хагалбарын дагуу оршиж байдаг. Сибирийн их тайгын төгсгөл, Төв Азийн цөлөрхөг хээрийн торгон заагт оршдог, байгалийн эрс тэс уур амьсгал, нөхөн сэргэх чадвараар нэн хязгаарлагдмал, хүний сөрөг нөлөөлөлд амархан өртдөг онцогтой ой юм.
Монгол орны ой нь мөнх цэвдэгийг тогтоон барих, гадаргын усны нөөцийг бүрдүүлэхэд чухал үүрэгтэй ой юм. Иймд ойг хамгаалах, зохистой ашиглах талаар арга хэмжээг зайлшгүй авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Байгалийн энэхүү тогтоц нь экологийн хувьд тун эмзэг хийгээд гайхалтай зохицлийг бий болгосон байдаг. Манай орны ойн энэхүү гайхалтай экологийн тогтоц нь олон зүйлийн ургамал, ан амьтны өсөн үржих өлгий нутаг болж эрт дээр үеэс эхлэн та бидний зан заншил, уламжлалт ахуй амьдралд үр өгөөжөө өгсөөр ирсэн.
-Ойн хөнөөлт шавжийн судалгаа, тэмцлийн ажлыг ер нь хэдэн оноос хийж эхлэсэн түүхтэй юм бэ?
-Монгол оронд Ой хамгааллын ажлыг 1955 оноос эхлэн ЗХУ-ын мэргэжилтнүүдийн тусламжтайгаар зохион байгуулж улмаар 1987 оноос эхлэн нутгийн омгийн бактерийн бэлдмэлийг гарган авч, ой хамгааллын ажилд ашиглаж эхэлсэн түүхтэй.Ой хамгааллын ажилд үе үеийн эрдэмтэн, судлаач, мэргэжилтэн нарын хийсэн судалгаа, шинжилгээний ажлын ач холбогдол туйлын их юм.
-Монгол оронд хичнээн зүйлийн шавж байдаг вэ. Ямар шавжууд нь хөнөөл учруулдаг талаар тодруулахгүй юу?
-Эрдэмтэн судлаач нарын судалгаа, шинжилгээний бүтээлээс үзэхэд одоогийн байдлаар Монгол орны ойн санд 7 баг 62 овог 316 төрөл 695 орчим зүйлийн ойн шавж бүртгэгдсэн байдаг. Эдгээр шавжийг модлог, бутлаг ургамлын янз бүрийн хэсгүүдээр хооллох байдлаар нь хуваан авч үзвэл, навч шилмүүсний 181 төрөл 363 зүйл, иш холтосны 134 төрөл 290 зүйлийн шавж зонхилж байна. Экологийн бүлэглэлийн эзлэх хувиар нь ойн анхдагч хөнөөлт шавж буюу навч шилмүүсний, ойн хоёрдогч хөнөөлт шавж буюу иш, холтосны хөнөөлт шавж гэж ангилдаг. Судлаачдын бүтээл болон бусад холбогдох баримтаас үзвэл манай орны ойд 4 баг 16 овог 35 төрөлд багтах 45 орчим зүйлийн шавж түгээмэл тархалттай байдаг. Дээрх 45 зүйл шавжаас ойн санд учруулж буй хөнөөлийн хэмжээгээр дараах 5 зүйлийн шавж хамгийн их байна. Манай орны ойн санд Сибирийн хүр эрвээхэй (Dendrolimus sibiricus Tshetv), Өрөөсгөл хүр эрвээхэй (Lymentria dispar L /Gypsy moth/), Якобсоны төөлүүрч эрвээхэй (Erannis jacobsoni diak),Эгэл бийрэн сүүлт эрвээхэй (Orgyia antiqua), Нарсны эвэрт цох (Monochamus galloprovincialis pistor Germ) зэрэг шавжууд их хэмжээгээр хөнөөл учруулж ойн санг доройтуулж байна.
-Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам нь ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх чиглэлээр ямар зорилт тавьж ажиллаж байгаа вэ?
-Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам нь ногоон хөгжлийн бодлогын хүрээнд ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлын арга технологийг өөрчилж, химийн бодисын хэрэглээнээс татгалзаж, биологийн аргаар ногоон технологид шилжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна.
Энэ зорилтын хүрээнд салбарын сайдын 2013 оноос тушаалаар ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлын нийт талбайн 40-өөс доошгүй хувьд биологийн аргаар, 65-аас доошгүй хувьд онгоцоор гүйцэтгэхээр зохион байгуулж, улмаар үе шаттайгаар химийн аргаас татгалзах бодлого баримтлаж ажиллах шийдвэр гарсан. Уг шийдвэрийн дагуу жил бүр ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр 2013 онд 124,7 мян.га талбайн 48,9%-д, 2014 онд 97,7 мян.га талбайн 70,0%-д, 2015 онд 163,9 мян.га талбайн 58,1%-д, 2016 онд 70,8 мян.га талбайн 80,0%-д, 2017 онд 150.0 мян.га талбайн 100%-д нь биологийн болон байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй арга, технологиор тэмцлийн ажлыг зохион байгуулж ажиллаа.
Эдгээр шавжууд нь ойн санд их хэмжээгээр олширч ойн санг доройтуулж, дахин сэргэн ургах чадваргүй болгож,хатаж хуурайшуулах аюултай байдаг. Иймд ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлыг эрдэмтэн, судлаачдын судалгаанд тулгуурлаж тэмцлийн ажлыг зохион байгуулах шаардлагатай байдаг.
-Танай яам нь хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажилд химийн бодисоос бүрэн татгалзаж ажиллаж байгаа юм байна. Ер нь тэгээд ямар бодис, бэлдмэлээр тэмцлийн ажлыг зохион байгуулдаг юм бэ?
-Манай яам нь Монголын эрдэмтдийн гаргаж авсан нутгийн омгийн бактерийн бэлдмэлээр тэмцлийн ажлыг зохион байгуулах, дотоодын бэлдмэл, бодис үйлдвэрлэдэг аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжих, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр анхаарч ажиллаж байна.
Ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажилд хэрэглэж байгаа бэлдмэлүүд нь Монголын эрдэмтэдийн гарган авсан Энтомотоксин(Bacillis thuringiensis), Bt-MN01(Bacillus thuringiensis.var.dakotaMN-01), Green(Metarhizium anisopliae MaMn-09/22), Бассиана мускардин(Beauveria bassiana-G07, G10) Лепидоцид, СК (Bacillus thuringiensis. var. Kurstaki), зэрэг 5 төрлийн биобэлдмэл байдаг.
-Энэ жилийн хувьд ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлыг аль нутгийн ойн санд хичнээн га талбайд хийж байна вэ?
-Ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлын хүрээнд 2017 онд судалгааны ажлыг 2,0 сая га, тэмцлийн ажлыг 150,0 га талбайд хийж гүйцэтгэхээр ажиллаж байна.
Ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлын хүрээнд энэ онд Архангай аймагт 13,0 мян.га, Увс аймагт 4,0 мян.га, Сэлэнгэ аймагт 5,0 мян.га, Горхи-Тэрэлжийн БЦГ-т 3,0 мян.га талбайд онгоцоор, Өвөрхангай аймагт 2,0 мян.га талбайд үүргийн шүршигч багажаар, Хөвсгөл аймаг 5,8 мян.га Төв аймагт 15,0 мян.га, Сэлэнгэ аймагт 35,0 мян.га, Нийслэлийн ногоон бүсийн ойд 5,0 мян.га талбайд механик аргаар тэмцлийн ажлыг зохион байгуулж, хөнөөлийн голомтийг хязгаарлаж байна. Өнөөдрийн байдлаар 88,0 мянган га талбай буюу нийт тэмцэл хийх ажлын 58,6 хувийг хийж гүйцэтгээд байна.
-Ойн хөнөөлт шавжийн судалгааны ажлыг яаж хийдэг юм бэ?
-Судалгаа ажлыг 2,0 сая га талбайд15-17 аймгийн 100 гаруй сум, Нийслэлийн ногоон бүс, Богдхан уулын ДЦГ, Тусгай хамгаалалтай газар нутагт хавар 4-6 дугаар сард, намар 9-10 дугаар сарын хооронд 2 үе шаттайгаар зохион байгуулж байна. Судалгааг “Ойн судалгаа, хөгжлийн төв” УТҮГ, Шавж судлалын чиглэлээр ажилладаг мэргэжлийн хүрээлэнгийн судлаачид, Ойн мэргэжлийн байгууллага гүйцэтгэж байна. Энэ жилийн хувьд судалгааны ажлыг Баруун, зүүн, төв гэсэн 3 хэсэг болгон зохион байгуулж байна.
-Ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэж байгаа ажилд яаж хяналт тавьдаг вэ?
-Ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажлыг ойг хөнөөлт шавьж өвчнөөс хамгаалах тэдгээртэй тэмцэх мэргэжлийн байгууллагын эрх авсан байгууллагууд хийдэг. Тэмцлийн ажлын хяналтыг орон нутгийн түвшинд Ойн анги, байгаль орчны улсын байцаагч, байгаль хамгаалагч мөн захиалагч талаас төслийн менежер томилон байнгын хяналт тавьж, ажлын үр дүнг газар дээр нь үзэж ажилладаг.
БОАЖЯ-наас энэ жилийн хувьд улсын болон орон нутгийн төсвөөр хийгдэж байгаа Архангай, Булган, Сэлэнгэ, Төв, Нийслэлийн ногоон бүс, Горхи-Тэрэлжийн БЦГ-ын ойн санд хийсэн тэмцлийн ажлыг газар дээр нь үзэх хяналт, шалгалтыг 2017 оны 6 дугаар сарын 8-15-ны хооронд БОАЖЯ-ны ОБЗГ-ын ойн хөнөөлт шавжийн судалгаа, тэмцлийн ажлын бодлого, зохицуулалтын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Д.Жагдаг, Ерөнхий ба Сорилын биологийн хүрээлэнгийн шавж судлаач Д.Энхнасан, Газарзүй,Геоэкологийн хүрээлэнгийн шавж судлаач Д.Ганбат, Б.Батчөдөр, ХААИС-ын багш, экологич Т.Байгаль-Амар нар газар дээр нь үзэж, ажлын явц, үр дүнд хяналт, мониторинг хийж ажиллаа.
-Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам ойн хөнөөлт шавж, өвчинтэй тэмцэх ажлын хүрээнд өөр ямар ямар ажлуудыг хийж байгаа вэ?
-Ойн хөнөөлт шавж, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, тэдгээртэй тэмцэж хамгаалах ажлыг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлүүлж, ойн хөнөөлт шавж, өвчинтэй тэмцэх ажлын норматив зардлыг 2-4 дахин нэмэгдүүлж ажиллаа. Ингэж ажилласаны үр дүнд ой хөнөөлт шавжтай тэмцлийн ажил гүйцэтгэдэг аж ахуйн нэгжүүдийн чадавхи сайжирч, технологийн шинэчлэлт хийх боломж нөхцөл бүрдсэн. Үүний нэг жишээ нь, энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ойн мэргэжлийн байгууллагууд энэ чиглэлийн технологи өндөр хөгжсөн улсаад хүчин чадал сайтай багажуудыг оруулж ирснээр ажлын бүтээмж, үр дүнг нэмэгдүүлж байна. Ойн ашигтай шавж үржүүлэх, ойн шавжийн судалгааны лаборотори байгуулах техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулж, ойн хөнөөлт шавжийн байгалийн дайсан ангуучилдаг болон шимэгч шавжийг үржүүлэх, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, турших судалгааны ажлыг Шинжлэх ухаан технологийн сангийн санхүүжилтээр Ургамал хамгааллын хүрээлэнтэй хамтарч ажиллаж байна. Мөн Ойн хөнөөлт шавжийн үр дүн, эрхзүйн орчинг сайжруулах үүднээс судалгаа, тэмцлийн ажил гүйцэтгэх 7 стандарт батлуулж үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа. Түүнээс гадна ойн анхдагч хөнөөлт шавжийн хүрэнцэртэй тэмцэх нутгийн омгийн бактери болон вирусийн гаралтай бэлдмэлийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, турших ажлыг Ерөнхий ба Сорилийн биологийн хүрээлэнтэй хамтарч хийж эхлээд байна. Ингэснээр өөрийн улсын эрдэмтэдийн гарган авсан нутгийн омгийн бактери болон вирусийн гаралтай бэлдмэлийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлж, дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжихэд чухал ач холбогдолтой. Гэх мэт олон ажлыг нэрлэж
-
2017 оны 6 сарын 15
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2017 оны ээлжит сонгуультай холбоотой асуудлаар Оюуны өмч, улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын Иргэний бүртгэлийн газрын дарга Д.Энхцэцэгээс зарим зүйлийг тодрууллаа.
-
2017 оны 6 сарын 03
-Сонгуулийн ерөнхий хорооны Мэдээллийн технологийн төвөөс цагдаагийн байгууллагад “Сонгуулийн ерөнхий хороотой хамтарч ажилладаг Канад улсын нэр бүхий компанид Монгол Улсын иргэн У сонгуулийн санал тоолох машиныг худалдаж авах, хамтарч ажиллах хүсэлт тавьсан байдал нь Монгол Улсын Сонгуулийн ерөнхий хорооноос тус компанитай байгуулсан гэрээг зөрчсөн учир шалгаж өгнө үү” гэсэн хүсэлт тавьсан. Хүсэлтийг үндэслэн цагдаагийн байгууллагаас материалжуулан шалгаж байна.
-
2017 оны 5 сарын 31
Монгол Улсын Соёлын тэргүүний ажилтан, дуучин Т.Дэлгэрмөрөн гурван дуучин бүсгүйн продюсерээр ажиллаж байна. Тэд бол “Авьяаслаг Монголчууд” шоуны алтан баззерын эзэн Х.Авирмэд, “Universe Best Songs” наадмын шилдэг оролцогч Т.Цогсогмаа, Э.Мөнхцэцэг нар юм.
-
2017 оны 5 сарын 22
Сонгуулийн Ерөнхий Хорооны дарга Ч.Содномцэрэнтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцав.
-
2017 оны 5 сарын 18
Сонгуулийн Ерөнхий хорооны нарийн бичгийн дарга Ц.Болдсайхантай ярилцлаа.
-
2017 оны 5 сарын 16
Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах эсэх асуудлаар ард нийтийн санал асуулга явуулах гэж буй талаар Хууль зүйн сайд асан Д.Дорлигжавтай ярилцлаа. Тэрбээр өнгөрсөн баасан гарагт дээрх асуудлаар хувийн мэдэгдэл хийсэн юм.
-
2017 оны 5 сарын 14
Монголын кино урлаг хөгжсөөр байгааг харуулах ганц шалгуур бол уран бүтээл. Нэг үеэ бодвол үзэгчид ч монголынхоо уран бүтээлчдийн хийсэн киног шимтэн үзэж, уран бүтээлчдийн бүтээл ч улам чанаржсаар байна. Азийн томоохон кино наадмаас гол шагналуудыг нь хүртэж, зураглаач, зураач, гэрэлтүүлэгч, нүүр хувиргагчид ч тодорхой хэмжээнд хөдөлмөрөө үнэлүүлсээр байна.
-
2017 оны 5 сарын 11
-МАХН-ын Бага чуулганы гишүүд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшүүлэх нэг л хүнийг 100 хувийн саналаар дэмжсэн. Бидэнд хоёрдахь хувилбар гэж байхгүй. Ер нь хууль хүчний байгууллагын гаргаж буй хууль бус шийдвэрийг дагаж, нэгэнт сонгуульд өрсөлдүүлэхгүй нь тодорхой боллоо дараагийнх нь хүнийг сонгоё гэдэг ийм бодлогогүй шийдвэр гаргадаг нам нь манайх биш. Манай намынхан хууль хүчний байгууллагын удаа дараагийн хууль бус шийдвэрийг эсрэг тэмцэж, эсэргүүцэж ирсэн. Бид эцсийн үр дүндээ хүртлээ тэмцэнэ. Өөрөө хэлбэл хууль хүчний байгууллага болоод СЕХ хууль бусаар МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдүүлэхгүй байх шийдвэр гаргавал бид цаашид тэмцлийн хурц хэлбэрийг сонгох болно.
-
2017 оны 5 сарын 09
УИХ-ын гишүүн асан Г.Уянга энэ сарын нэгнээс МАНАН бүлэглэлийн толгойлогч гэгдэх Ц.Элбэгдорж, С.Баяр нарыг эсэргүүцэж, Сүхбаатарын талбай дээр суулт зохион байгуулж буй. Тэрбээр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Их Британ улсад суугаа Элчин сайд С.Баяр нарыг хугацаанаас нь өмнө огцрох ёстой хэмээн ийнхүү тэмцэж байгаа билээ. Тэгвэл МАНАН бүлэглэлийг уг үндэсээр нь устгахыг зорьсон хэмээн өгүүлэх Г.Уянгатай тэмцлийнх нь талаар ярилцлаа.
-
2017 оны 5 сарын 05
Сэтгүүлч, зохиолч Б.Номинчимэдтэй яриа өрнүүлэв. Тэрбээр сүүлийн жилүүдэд ном хэвлэлийн салбарт хийж бүтээсэн зүйлтэй, гэр бүлийн хүнтэйгээ хамтарч дэлхийн хүүхдийн сонгодог зохиолын олон сайхан ном цувралаар гаргасан. Саяхан “Аугаа эрин” хэмээх түүхэн роман бичиж, хэвлүүлсэн нь уншигч, мэргэжилтнүүдийн таашаал, анхаарлыг ихэд татаж байна. Мөн Америкт амьдарч, ажиллаж буй монголчуудтайгаа хэдэн жил болсон. Түүний зэрэгцээ сэтгүүлчийн хувиар Монголын нийгмийн олон асуудлаар санал бодлоо тодорхой илэрхийлж ирсэн билээ.
-
2017 оны 5 сарын 01
Ардчилсан Залуучуудын Холбооны ерөнхийлөгч бөгөөд Ардчилсан намын Үндэсний бодлогын хорооны гишүүн С.Дэмчигтэй Ардчилсан намын шинэчлэл орон нутагт хэрхэн өрнөж байна, түүнд залуусын оролцоог хэр хангаж байгаа талаар ярилцлаа. Тэрбээр Өвөрхангай аймагт хоёр долоо хоног ажиллаад дөнгөж ирээд байсан юм.
-
2017 оны 4 сарын 28
Сүүлийн үед өсвөр насныхан сэтгэл гутралын эмгэг, донгоор өвчлөх нь нэлээд ихэссэн гэх харамсалтай мэдээлэл гарах болсон.Үүгээр ч үл барам тухайн насныхан амиа хорлох тохиолдолд хүртэл нэг бус удаа бүртгэгдсэн билээ.Тэгвэл өсвөр насныханы онцлог, ямар хүчин зүйлийн улмаас дээрх өвчнөөр өвлөөд буй, үүнээс гарах арга замын талаар СЭМҮТ-ийн Хүүхэд, өсвөрийнклиникийн эрхлэгч Д.Энхтуяатай ярилцлаа.
-
2017 оны 4 сарын 25
Энэ өдөр хашаа хороондоо мод тарихаар төлөвлөсөн иргэдэд зөвлөгөө, мэдээлэл хүргэх үүднээс “Цэцэрлэгжилт” компанийн захирал Ө.Магсаржавтай ярилцлаа.
-
2017 оны 4 сарын 21
Энэ бол миний санаа зовох асуудал биш. Ж.Баатар гэдэг хүн намайг Хятадын тусгай албанд элссэн, эх орноосоо урвасан гэж 25 жилийн ял тулгаад 20 жил болж байна. Энэ хэргийг Тагнуулын байгууллага өөрөө шалгаж, 2004 онд шүүх хурал болж Ж.Баатарыг гурван жилийн хорих ялаар шийтгэж байсан.
-
2017 оны 4 сарын 12
“17 тэрбум ам.доллар гадаадад оффшорчдын дансанд хадгалагдаж байна, үүнийг оруулж ирье” гээд сошиалаар шуугиан тариад байна. Гэтэл энэ мэдээллийг хэн нотолсон, тогтоосон нь тодорхойгүй. Тэгэхээр ийм замбараагүй байдалд бид цэг тавих болсон. Тиймээс оффшорын тухай хуулийг баталсны дараа олон түмний эргэлзээг тайлсан, нэг тийш болгох ажлыг зохион байгуулах хэрэгтэй. Үүнд ажлын хэсэг ч гаргах ёстой. Хуулийг эцсийн хэлэлцүүлэгт шилжүүлэхэд миний бие энэ талаар тэмдэглэлээр үүрэгжүүлье гэж бодож байгаа.
