Хаврын тэргүүн сар. Шинэдийн тэнгэр дор амьдрал нам гүм. Хотны захад хэвтээ хоточ банхар ч чимээ имээгүй. Хорвоогийн ерийн нэгэн өглөө эхэллээ. Гадаа морь тургилж, гэрт зуухны бөөр улайсан, гал хөсийн халуу хацарт шингээд улаа бутарна. Тооноор уур савсаж, туулай цагаар ертөнцийг сэрээх нь ёс билээ.
Үүрийн гэгээнд цас чахруулж, үр хүүхдээсээ урьтаж, эр нөхрөө нөмөрлөн нарыг тосохоор алхаж буй бүсгүйн тухай зураглал монголын ёс заншлын хамгийн гэрэлт оргил шиг санагдана. Шинийн нэгэнд өглөө бүрийн нарнаас ерөөс өөр юм шиг л том улаан наран мандахыг яана.
Тэр наранд цай сүү, идээ ундааныхаа дээжийг өргөж, нэгэн жилийнхээ зам мөрийг даатгахын сацуу байгаль дэлхийн өгөөмөр араншинд талархсанаа илэрхийлэх хэлбэр юм.
Тогоонд хар, цагаан гэгч арга билэг шиг нэгдэж, амьдралд мөн л түүний адил мөчүүд ээлжлэн холилдон урсаж одно. Энэ айлын галын заяаг манаж, мандуулж явах хувь нь гэргийнх.
Цагаан сараар түвшин амгалангийн дүр ч түүнийх байх билээ. Овоонд бус амьтдад өргөх чихрийн цаасыг ханьтайгаа хамсан задлахаас эхлээд эл өдрүүдэд бүсгүй хүний ажил, өв тэгш ухаан ундарна. Гадаа хяруу хаялан зэгс бөхийжээ.
Ердийн дулаан хаврын өглөө шиг угтах ёстой жихүүн салхийг өвөртөө бүлээцүүлэн уулын зүг хатируулах түүнийхээ мөрийг цагаанаар будан зогсоо монгол бүсгүйн цагаан сар ийн эхлэх нь ёс билээ.
М.Жаргал