зарлан мэдээлэл

Хүний орчлонд хайр гээч агуу зүйлийг мэндэлсэн нэгэн болгон мэдэрдэг.

Барьцаанд тавьсан автомашины жолоочийн даатгал

Д.Мөнгөндалай: Аав минь авьяас онгодын ундарга хүн байсан
Төрийн шагналт, яруу найрагч, төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн О.Дашбалбар агсны мэндэлсний 60 жилийн ой өнгөрсөн оны төгсгөлөөр болж эхнэр үр хүүхдүүд нь ёслол төгөлдөр тэмдэглэн өнгөрүүлсэн билээ. О.Дашбалбар агсны 60 насны ойд зориулан уран бүтээлийн үзэсгэлэн, номын баяр, эрдэм шинжилгээний бага хурлыг О.Дашбалбар сан, ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэн, Улаанбаатар их сургууль, Монголын Уран зургийн галерей, Хүүхдийн төв номын сан, Сүхбаатар аймгийн угсаатны зүйн музей, Соёл, яруу найргийн академи хамтран зохион байгуулсан.

Яруу найрагч О.Дашбалбарын зурсан зураг, бусад бүтээлийн үзэсгэлэн, ойд зориулж шинээр хэвлүүлсэн таван номын нээлт, баярын арга хэмжээ Монголын Уран зургийн галерейд, эрдэм шинжилгээний бага хурал, ”Миний мэдэх Очирбатын Дашбалбар” эссэ бичлэгийн уралдааны шагнал гардуулах ёслол Хүүхдийн төв номын санд тус тус болсон.

Эрдэм шинжилгээний хуралд оролцсон хүмүүст бэлэг гардуулсан бөгөөд зөвхөн тэр өдөр зохиолчийн шинээр хэвлэгдсэн бүх номыг хямдралтай үнээр борлуулж байсан. Нэрт найрагчийн 60 насны ой хэрхэн болж өнгөрсөн хийгээд удахгүй болох шагналын сан өндөртэй О.Дашбалбар, З.Дорж нарын нэрэмжит яруу найргийн наадмын талаар нэрт найрагчийн том охин “Өдрийн сонин”-ы Улстөр, гадаад мэдээллийн албаны дарга Д.Мөнгөндалайгаас сонирхон ярилцсанаа хүргэж байна.
-Дарьгангын эрхэм хөвүүн нэрт яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгч, цогтой эх оронч Очирбатын Дашбалбар агсны 60 насны ой гурван өдөр үргэлжлээд өндөрлөсөн. Ойн арга хэмжээнүүд сайхан болсон уу?
-Тэгсэн. Аавын минь 60 насны ойн баяр дурсгалтай сайхан болоод өнгөрсөн. Ойн арга хэмжээний хүрээнд таван ном хэвлүүлсэн. Номын нээлт болон аавынхаа зурсан уран зургийн үзэсгэлэнгийн нээлтийг хийсэн. Маш олон хүн ирсэн сайхан арга хэмжээ болсонд одоо ч сэтгэл өндөр яваа. Мөн эрдэмтэн судлаачид оролцсон эрдэм шинжилгээний хурал болж, зарим хүмүүст шагнал гардуулсан.
-60 насных нь ойн энэ томоохон арга хэмжээг О.Дашбалбар сан ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэн, Улаанбаатарын их сургууль, Монголын Уран зургийн галерей, Хүүхдийн төв номын сан, Сүхбаатар аймгийн угсаатны зүйн музей, Соёл, яруу найргийн академи хамтран зохион байгуулсан гэсэн. Аавын тань 60 насны ойн арга хэмжээнд сэтгэлээ гаргаж хичээнгүйлэн оролцсон хувь хүмүүсийн талаар танилцуулна уу?
-Ер нь л олон хүний чин сэтгэл шингэж, тусалж дэмжсэн. Ээж, дүү нар минь ихээхэн ачаалалтай ажиллаж, гол ажлыг нугалсан. Найрагч аавын уран бүтээлийг залуу үеийнхэнд таниулах, сурталчлах зорилгоор“Миний мэдэх О.Дашбалбар” нэртэй эссе бичлэгийн уралдааныг Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын дунд болон насанд хүрэгчдийн ангиллаар зарласан. Залуус маш идэвхтэй оролцсоныг тэмдэглэн хэлье . Ялангуяа хөдөө орон нутгаас маш олон эссэ ирсэнд их талархаж байгаа.
-О.Дашбалбар агсан бол нэр яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгчээс гадна сонин хэвлэлийн алдартай нийтлэлч байсныг хүмүүс тэр болгон мэддэггүй. Түүний бичсэн “Мөнхий бүтээлүүд мөхлийн ирмэг дээр”, “Номон дээр гишгэсэн алдас”, “Газрын төлөөх тулалдаан”, “Ардаасаа нуусан ардын эмнэлэг” гээд аргагүй чансаатай, алсыг харсан олон сайхан нийтлэл байдаг. Эдгээрийг нэгтгэн хэвлэж гаргах бодол бий юу?
-Тийм ээ. Аав маань үнэхээр чансаатай, маш сайхан уншууртай олон нийтлэл бичсэн байдаг. Тэдгээрийг нь нэгтгээд нийтлэлийнх нь номыг гаргахаар бэлтгэсэн. Одоо удахгүй хэвлэгдэнэ. Хойшдоо уран бүтээлийг нь өөрийнх нь бэлтгэж үлдээсэн эх хувиар нь хэвлүүлэх ажлыг үргэлжлүүлээд хийгээд явна гэсэн бодолтой байгаа.
-Удахгүй О.Дашбалбар, З.Дорж зэрэг төрийн соёрхолт нэрт яруу найрагчдын нэрэмжит, шагналын сан өндөртэй яруу найргийн тэмцээн болно гэсэн. Энэ талаар сонирхуулахгүй юу?
-Эх орон, газар шорооныхоо төлөө цогтой тэмцэж явсан манай аав болон Төрийн шагналт, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн З.Дорж агсан нарын алдрыг мөнхлөх, залуу хойч үедээ эх оронч үзлийг түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор “Сод Монгол Групп” ХХК-аас яруу найрагч, зохиолчдын дунд хамгийн өндөр шагналтай яруу найргийн наадмыг энэ жилээс эхлэн зохион байгуулахаар болоод байгаа юм.
Энэхүү наадам нь Монгол Улсын төрийн соёрхолт Сүхбаатарын одонт, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, нэрт зохиолч, яруу найрагч Зундуйн Дорж, Монгол Улсын Төрийн шагналт, төр нийгмийн зүтгэлтэн Очирбатын Дашбалбар нарын нэрэмжит бөгөөд энэ сарын 26-нд болно. Наадмын тэргүүн байрын шагнал 10 сая төгрөг, хоёрдугаар байр таван сая төгрөг, гуравдугаар байранд орсон найрагч ном хэвлүүлэх эрхээр шагнах юм билээ. Зохион байгуулалтын ажилд нь манай дүү Д.Гангабаатар голлон оролцож байгаа. Миний хувьд дүүгээсээ сонсож мэдсэнээ л хэлж байна.
Шагналын сан өндөртэй энэ яруу найргийн наадмын эхний шатанд яруу найрагчид Их дагина Дондогдуламын үйл хэрэг, Их дагина Дондогдуламын эрдэм чадал, Их дагина Дондогдуламын нэрээр нэрлэсэн анагаах увдис нь олны дунд түгэн гайхагдсан Дондогдулам рашааны тухай зэрэг сэдвийн хүрээнд “naadam@sodmongolgroup.com и-мэйл” хаягаар энэ сарын 19-ний өдрийн дотор бүтээлээ илгээх ёстой гэсэн.
Нэгдүгээр шатанд ирсэн шүлэг, яруу найргийг мэргэжлийн шүүгчид шүүж шалгарсан бүтээлийн эзэд II, III шатанд эх оронч сэдвийн хүрээнд өрсөлдөнө.
Яруу найргийн энэ наадам нь эх оронч сэтгэлгээг алдаршуулах, Монголд оюуны бүтээлийн үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх, зохиолч уран бүтээлчдийг дэмжих зорилготой юм. Түүнчлэн Монголын яруу найрагч, зохиолчдын бүтээлийг гадаад хэлээр орчуулан Олон улсад гаргах давхар зорилгыг агуулж байгааг хэлэх нь зүйтэй байх.
-Өөрийн тань бага дүү Д.Дэжидмаа Японд ямар чиглэлээр сурч байгаа вэ. Төгсөх болж байгаа юу?
-Дүү минь сэтгэл судлал чиглэлээр суралцаж байгаа. Төгсөх арай л болоогүй.
-Та гурвын ээж Н.Борхүүхэн гуай нэрт найрагчийг 42-хон настай цэл залуухнаараа хорвоогоос буцсаны дараа ”Гадаа гарч эр болж, гэрт орж эм болсоор” та гурвыг хүний зэрэгтэй өсгөсөн. Ээжийнхээ талаар хамгийн түрүүнд юу гэж бодож явдаг вэ?
-Ээж минь үнэхээр гайхалтай эмэгтэй. Аав минь залуугаараа бурхан болж ээж минь биднийг хүний зэрэгтэй явуулах гэж мөн ч их хичээсэн дээ. Одоо бид аавынхаа уран бүтээлийг мөнхжүүлж, олон нийтэд хүргэх, ээжийгээ эрүүл энх, тайван амгалан амьдруулж л ачийг нь хариулна даа. Хүний аав, ээж үр хүүхдээ л сайн сайхан явж байвал сэтгэл амгалан, жаргалтай байдаг шүү дээ.
-О.Дашбалбар агсан амьд сэрүүндээ яруу найргийн хэдэн ном хэвлүүлсэн бол. 60 насных нь ойн үеэр та бүгдийн эмхэлж хэвлүүлсэн таван номтой нийлээд ер нь хэд орчим номтой болж байгаа бол?
-Аав арав орчим ном хэвлүүлсэн байсан. Дүү бид хэд аавынхаа арав гаруй номыг нэмж хэвлүүлсэн. Англи хэлээр ч мөн хэвлүүлж гадны уншигчдад хүртээл болголоо. Цаашид энэ ажил үргэлжлээд явна даа. Аав маань өөрөө нэлээд хэдэн номоо эхийг нь бэлдээд үлдээсэн байсныг нь яг тэр хэвээр нь хэвлүүлсэн. Мөн шүлгийн түүвэр, захидлын номыг нь хэвлүүллээ

-“Дарьгангын яруу гурвал” буюу О.Дашбалбар, Д.Нямсүрэн , Г.Мэнд-Ооёо нараас өнөөдөр ганцхан нь л үлдэж. Дорнын гурван том найрагчийн амьд ахуйдаа үерхэж нөхөрлөж явсан гэгээн дурсамжийг хэрхэн ойлгож, хүндэтгэж явдаг вэ?
-Дарьгангын гурван найрагч бол яалт ч үгүй, нөхөрлөх, холбоотой байх учиртай хүмүүс. Нэг нутаг уснаас гадна авьяас билэгтэй, мөн өөр нарийн юм ч байна. Жишээ нь Г.Мэнд-Ооёо найрагчтай хүж барилдсан ах дүү байсан бол, Д.Нямсүрэн ах аавыг маань дунд сургуульд сурч байхад багш нь байсан гэдэг. Тэр гурав бол яах аргагүй Дорнын тансаг яруу найраг, сэтгэл зүрхний гүн бат холбоотой хүмүүс байсан. Бид одоо аавынхаа шинэ гаргасан номын дээжийг хамгийн түрүүнд Г.Мэнд-Ооёо ахад өргөн барьдаг. Хайрлаж хүндлэхээс аргагүй сайхан нөхөрлөл байж дээ.
-О.Дашбалбар судлал өнөөдөр ямархуу түвшинд яваа бол. Түүний ганцхан ”Залуус дүү нартаа хүргэх шүлэг” гэхэд л маш том амьдралын философи, хүний амьдралын зам мөрийг зурагласан тэр чигээрээ ухаарал шингээсэн мөрүүд байдаг. Ганцхан тэр шүлгийг нь л гэхэд судлаад, шинжлээд барахгүй дээ?
-Яг үнэн. О.Дашбалбар судлалын эхлэл аль хэдийнээ тавигдсан. Аавын маань шавь Х.Сүглэгмаа судалгааны том ном хэвлүүлээд хэдэн жил боллоо. Мөн дүү Д.Гангабаатар маань “Галав эриний зөнч” ном эмхтгэн хэвлүүлсэн. Энэ номд О.Дашбалбар судлаачдын илтгэлүүд багтсан. Аавын 60 насны ойн баярын үеэр болж өнгөрсөн эрдэм шинжилгээний хурлын илтгэлүүдийг ч бид эмхтгэн гаргана.
-О.Дашбалбар агсан нэрт яруу найрагчаас гадна их сайн зураач байсныг олон хүн зургийнх нь үзэсгэлэнг үзээд мэдэрсэн болов уу. Аав тань шүлгээ голдуу хэдэн цагт бичиж, зургаа аль үед нь туурвидаг байсан бол?
-Аав шөнө орой их сууж, бүтээлээ туурвидаг хүн байлаа. Авьяасын ундарга хүн байсан юм шүү дээ. Хөгжим тоглоно, ая зохионо, маш сайхан дуулдаг, мөн зураг зурдаг, хайчилбар хийдэг байсан. Тиймээс ээж, дүү бид хэд зөвлөлдөж 60 насных нь ойгоор уран зургийнх нь үзэсгэлэнг гаргаж олны хүртээл болгоё гэж шийдсэн юм. Үзэсгэлэнг гурав хоног гаргасан. Хүний хөл татрахгүй, маш олон үзэгч ирж үзсэн. Ээж, дүү, бид хэд үзэсгэлэнгээ өөрсдөө танилцуулж, зарим хүний хүссэнээр нь тайлбарлаж өгөөд л байсан. Тийм олон үзэгчид хүрэлцэн ирж аавын минь зургийн үзэсгэлэн, номын баярт оролцсонд үнэхээр их баярлаж, урам зориг сэргэсэн шүү.
-Бас их боломжийн сайхан дуулчихдаг хүн байсансан. Нэг удаа өөрийнх нь шүлгээр ”Чингис хаан” хамтлагийн ахлагч Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Д.Жаргалсайханы зохиосон ”Цамцаа дэрвүүлсэн жаахан хүү би цагаан унагаа хөлөглөн одох юм” дуугаа ихэд уяралтай дуулж байхыг нь дэргэдээс нь харсанаа мартдаггүй?
-Таны хэлснээр “Чингис хаан” хамтлагийн дуучин Д.Жаргалсайхан ах аав хоёр их дотно сайхан нөхөрлөж, олон дууг хамтдаа бүтээсэн уран бүтээлийн хамтрагчид байлаа. 60 насных нь ойн арга хэмжээнд Жагаа ах маань ирж хамтын уран бүтээлээсээ үзэгдэд толилуулсан л даа.
-Өөр тэр хоёрын хамтран зохиосон ямар уран бүтээл байдаг билээ?
-“Гэгээн наранд ойрхон өслөө би” дууг хоёулаа ярилцан аяаа хийж байхад нь би яг хажууд нь сонсоод сууж байлаа. Нэрлээд байвал олон дуу бий. Их сайхан ярилцаж, нэг нэгнийгээ сонсож, хүндэтгэлтэй харьцаж уран бүтээлээ хамтран хийдэг байж билээ.
-О.Дашбалбар агсныг нэг л өдөр цэл залуухнаараа буцаж ирдэггүй аяндаа мордоход ханилсан хань ижил, үр хүүхдээс нь гадна Монголын ард түмэн ихэд эмгэнэн гашуудсан юмдаг. Ер нь аавыгаа ”Монголын улстөрийн бохир заваантай хэрэггүй л хутгалдсан юм” гэж бодогдох үе байдаг уу?
-Тийм ээ, аавд минь монголчууд хайртай байсан, одоо ч түүнийг хүндлэн биширдэг, хайрладаг, зохиол бүтээлийг нь шимтэн уншигчид маш олон байна. Улс төрд орсныг нь би хувьдаа буруутгадаггүй. Аавын минь дуу хоолой хэрэгтэй байсан болоод л тийшээ орсон шүү дээ. Дэлхийн том яруу найрагчид үргэлж том сэтгэдэг, олон талтай, содон сонин өвөрмөц ертөнцүүд байдаг. Тэд бүгд л улс орныхоо төлөө дуу хоолойгоо хүргэж, дайнд явах нь явж, улс төрд орох нь орж л байсан байдаг юм. Зүгээр л цэцэг навч, хайр дурлал бичээд агуу найрагч болохгүй шүү дээ
-Уучлаарай эвгүй ч гэсэн уншигчдын сонирхоод байдаг нэгэн асуултыг тавилгүй горьгүй. Сэтгүүлч Мөнхбаясгалан О.Дашбалбар агсантай амьд сэрүүнд нь багагүй тэрсэлдсэн. Мэргэжил нэгтэйн хувьд, бас эмэгтэй хүнийхээ хувьд Мөнхбаясгалангийн тэрхүү үйлдийг юу гэж бодож явдаг вэ. Ер нь учир зүйгээ ололцсон уу?
-Аавынхаа 60 насны ойн тухай энэ сайхан ярилцлага дундуур тиймэрхүү асуудлыг яримааргүй байна. Та ойлгоорой.
-Аавын тань 60 насны ойн арга хэмжээг дэмжин тусалж, хамтран зохион байгуулалцсан ямар газрууд байгаа бол. Заримыг нь дурдахгүй юу?
-Арга хэмжээг хамтран зохион байгуулсан Монголын үндэсний чөлөөт зохиолчдын холбоо, Улаанбаатар их сургууль болон тусалж дэмжсэн найз нөхөд, шавь нар, дэмжигч уншигчид, Дэлхийн яруу найргийн академи, Сити дээд сургууль, Шинэ ази групп, “Өдрийн сонин”-ы хамт олонд талархлаа илэрхийлж маш их баярлаж байгаагаа танай сайтаар дамжуулан илэрхийлж байна, баярлалаа.
-За та бүхний хойшдын ажилд их амжилт хүсч, Дорнын их яруу найрагч Очирбатын Дашбалбар агсны уран бүтээлүүд үргэлжлэн уншигчдын сонорыг мялаасаар байх болтугай гэсэн ерөөлийн үгээр ярилцлагаа өндөрлөе?
-Аавын минь 60 насны ойн тухай хэрэг болгон уншигчидтайгаа уулзуулж байгаа танд гэр бүлийнхнийхээ өмнөөс талархал дэвшүүлье. Та бүхэнд ажлын амжилт хүсэхийн ялдамд танай сайтын уншигчдад сайн сайхныг хүсч байна, баярлалаа.

МҮЭ-ийн холбоо өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гарагт татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл, тэтгэврийн нас нэмэгдүүлсэн шийдвэрийг эрс эсэргүүцэн жагсаал, цуглаан зохион байгуулсан билээ

зарлан мэдээлэл

БНСУ-д айлчилж байгаа Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх тус улсын Ерөнхий сайд Ли Наг Ентэй ганцаарчлан уулзсаны дараа албан ёсны хэлэлцээ хийв.

Малчид, тээвэрчид, иргэдийн анхааралд:

“Puma” зочид буудлын хурлын танхимд

Рэпчин өвөө нэртэй сэтгүүлч, тоймч Б.Дашзэвэгийг шүүх хурал өнөөдөр болохоор товлогдсон байна. Тэрээр 2017 оны аравдугаар сард бага насны охин хүчиндэхийг завдсан хэрэгт холбогдсон юм.

Аргын тооллын нэгдүгээр сарын 17, Буд гараг. Билгийн тооллын нэгэн

Ардчилсан намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Туваантай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

Эрүүл мэндийн сайдын баталсан удирдамжийн дагуу Эрүүл мэндийн дэд сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг Баянгол дүүргийн Эмүжин хүүхдийн эмнэлэг, тус дүүргийн хүүхдийн эмнэлэг, ахмадын эмнэлэг, “Угтахуй” өрхийн эрүүл мэндийн төвийн үйл ажиллагаатай танилцлаа.

АНАГААХЫН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ҮНДЭСНИЙ ИХ СУРГУУЛИЙН 500 ГАРУЙ БАГШ АЖИЛЧИД УРИАЛГА ГАРГАЛАА.

Барилга, хот байгуулалтын сайдын зөвлөлийн хуралдаан өчигдөр буюу 2018 оны 01 сарын 15-ны өдөр боллоо. Уг хуралдаанаар “Төсвийн ерөнхийлөн захирагчтай Төсвийн шууд захирагч /Төрийн нарийн бичгийн дарга/-ийн 2017 онд байгуулсан үр дүнгийн гэрээ, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлтэд 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар хийсэн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ”, “Засгийн газрын 2017 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн биелэлтэд хийсэн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний тайлан”, “Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний салбарт олон улсын банк, санхүүгийн байгууллага, хандивлагч орнуудын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлсэн төслүүдийн зээлийн асуудлыг шийдвэрлүүлэх санал боловсруулан холбогдох байгууллагуудад хүргүүлэх”, “Эрдэнэт хотын бохир ус, цэвэрлэх байгууламжийн өргөтгөл” төслийн хэрэгжилтэд хийсэн хяналт- шинжилгээ, дотоод аудитын тайлан”,“Төсвийн ерөнхийлөн захирагчтай Төсвийн шууд захирагч /Төрийн орон сууцны корпораци/-ийн 2017 онд байгуулсан үр дүнгийн гэрээ, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлтэд 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар хийсэн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ”, “Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн биелэлтэд хийсэн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний тайлан” зэрэг нийт 11 асуудлыг хэлэлцлээ.

Монголчууд хэний газар дээр амьдарч, аж төрөөд байгаа нь сүүлийн хэдэн жилд ойлгомжгүй болсон.

МҮОХ-ны тэргүүн дэд ерөнхийлөгч, Токио-2020 багийн ахлагч Б.Баттүшигтэй ярилцлаа. Тэрээр мөн “Алтай холдинг” компанийн ТУЗ-ийн даргаар ажилладаг юм.

Францын мэс заспын академийн хүндэт гишүүнээр өргөмжлөгдсөн ХСҮТ-ийн Ерөнхий захирал, Анагаахын шинжлэх ухааны доктор Ж.Чинбүрэн өчигдөр эх орондоо ирлээ. Түүнийг өнөөдөр эрүүл мэндийн сайд Д.Сарангэрэл хүлээн авч уулзан баяр хүргэж, эрүүл энх хамгийн сайн сайхан бүхэнийг хүслээ.

У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын 24 баримт
1.Монгол Улсын 30 дахь Ерөнхий сайдад УИХ дахь олонх болсон МАН-аас өмнөх Засгийн газарт Шадар сайдаар ажиллаж байсан Ухнаагийн Хүрэлсүхийг нэр дэвшүүлж, улмаар УИХ-ын 2017 оны Намрын чуулганы анхны өдөр буюу 10 дугаар сарын 4-ний өдөр хуралдаанд оролцсон 47 гишүүн 100 хувийн дэмжлэгээр Ерөнхий сайдаар томилсон. Ингээд шинэ Ерөнхий сайдыг томилсноос 14 хоногийн дотор Засгийн газрын танхимын бүрэлдэхүүнийг УИХ-д өргөн барих хуулийн дагуу УИХ 2017 оны 10 дугаар сарын 19-20-нд У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын 15 сайдыг баталж ажилд нь оруулсан билээ.
2. У.Хүрэлсүхийн танхимын сайд нарт хамгийн шүүмжлэлтэй хандаж байсан нь МАХН-аас УИХ-д сонгогдсон О.Баасанхүү байсан. Тэрбээр “давхар дээл”-тэй сайд нар томилогдож буйд эгдүүцэн чуулганы танхимд зурагт самбар байрлуулан эсэргүүцлээ илэрхийлж байв. Учир нь Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Засгийн газар “хүчирхэг” байх ёстой хэмээн үзэж, бүх сайдаа УИХ-ын гишүүдээс бүрдүүлэхээр өргөн барьсан. Харин Ж.Эрдэнэбатын “мэргэжлийн” Засгийн газарт сайд нарынх нь 6 нь УИХ-аас, 9 нь парламентын гаднаас томилогдож байсан билээ.
3.1992 онд П.Жасрайн Засгийн газарт Р.Сандалханыг Зам тээвэр, холбооны сайдаар томилж байсан. Үүнээс хойш 25 жилийн дараа казах үндэстнүүдийн дотроос Засгийн газрын гишүүн, Барилга хот байгуулалтын сайдаар Х.Баделхан томилогдсон нь Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн казак түмэнд илгээсэн хүндэтгэл байсан юм.
4. УИХ-ын гишүүн асан Э.Бат-Үүл У.Хүрэлсүхийн танхимыг “Зүүний” Засгийн газар гэсэн бол Ерөнхий сайд нь өөрөө “Ардын Засгийн газар” гэж нэрлэсэн. Гол нь нэршилдээ биш “Хүчтэй” байх нь л хамгийн чухал гэдгийг Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатараасаа эхлээд хэлж байгаа.
5. Энэ Засгийн газар тоглоомын, тохуурхлын Засгийн газар байх учиргүйг Ерөнхий сайдаасаа эхлээд танхимын гишүүд нь бүгдээрээ сайн ойлгож, мэдэрч байгаа. У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар хэрхэн ажилласнаас шалтгаалан 2020 оны УИХ-ын сонгуульд иргэд сонгогчид МАН-д ямар дүн тавих, хэдэн хувийн санал өгөх нь тодорхойлогдоно.
6.У.Хүрэлсүх сайд УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хурал дээр “Монгол Улс хүнсний орон байх бүрэн боломжтой. Хоёр том зах зээл бидэнд байна. БНХАУ нэг хүүхдийн бодлогоосоо татгалзсан. Ингэснээр хүнсний хэрэгцээ нь улам нэмэгдэнэ. Монгол Улс далайд гарцгүй ч хүн далайд гарцтай орон. Уул уурхайгаас олсон орлогоосоо хүнс, хөдөө аж ахуйн салбарт хөрөнгө оруулалт хийнэ” хэмээж засаглах хугацаандаа “Атрын III аян”-ыг тууштай үргэлжлүүлнэ гэдгээ зарласан.
7.У.Хүрэлсүхийн танхимын 15 сайдаас хамгийн “Зөнөглөсөн сайд”-аар Шадар сайд Ө.Энхтүвшин тодорсон. Түүнийг Шадар сайдад хэлэлцэх үед УИХ дахь МАН-ын 65-ын бүлгийн шударга, залуухан гишүүн Т.Аюурсайхан “Өнгөрсөн 30 шахуу жил бугшсан идээ бээрийн маш тод жишээ бол та. Бид шинэ Засгийн газрыг албан тушаалын төлөө биш, өөрчлөлтийн төлөөх Засгийн газар байгаасай гэж хүссэн. Та саяхан л ”Надад шинэ засгаас долоох юм алга” гэж байсан. Ерөнхий сайдыг томилох чуулганд ороогүй, хүмүүсийг уриалан дуудаад оруулаагүй. Улстөрийн соёл, ёс зүй байхгүй. Тэгсэн атлаа зарчим ярих дуртай. Зөнөж байгаа бол зөв зөнөх хэрэгтэй” хэмээн “Зөнөглүүлсэн” билээ.
8.Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын хамгийн их “Дургүйг хүргэсэн сайд”-аар Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар өрсөлдөгчгүй тодорч багагүй будилж байж сайдын суудалд заларсан. Түүний ах нар болох Чимэдийн Гансүх, Чимэдийн Гантулга нар Увс аймгийн Бөхмөрөн сумын нутагт байдаг “Хотгор шанага”-ын нүүрсний уурхайн 51 хувийг Солонгосчуудад 1.078.122 ам доллар буюу Монгол мөнгөөр 2.641.398.9 төгрөгөөр арилжиж орхисон нь хэвлэлийн хуудаснаа дурайж Ерөнхийлөгчийн эгдүүг хөдөлгөснөөр ийнхүү хамгийн зовлонтойгоор Сангийн сайдад заларсан билээ.
9. Тун удахгүй эхний 100 хоногийнхоо ажлыг Монголчуудад тайлагнах ёстой У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын хийж буй үйлдэл, гаргаж буй мессежийг харахад одоогоор тэдэнд үйл ажиллагааны нэгдсэн тодорхой стратеги байхгүй, барьж буй менежмент нь “Тэгж байгаад болно доо. Тайван амгалан байцгаа” гэх Монгол маягийн хүлээлтийг санал болгож байгаа нь анзаарагдаж байгаа.
10. 2017 он бол яах аргагүй У.Хүрэлсүхийн он цаг байсан. Тэр Монголын улстөрөөс хүссэн суудал болгоноо авсан, харин нийгэм, эдийн засагт хүлээгдсэн бодлогыг хийж, хэрэгжүүлж чадах эсэх нь энэ 2018 онд харагдана. Түүний засгийн 100 хоног энэ нэгдүгээр сард тохиож байгаа. Энэ зуун хоногт У.Хүрэлсүхийн засаг юу хийж, ямар том бодлого зарлав гээд 100 хоногийн тайлан нь ихээхэн сонирхол татаж байгаа.
11.Одоогоор Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх утааны эсрэг “маск” зүүж, махны үйлдвэрүүдээр зочилж, жижиг улстөрд том анхаарал тавиад хэсэг гүйсэн. Түүний эдгээр үйлдлийг харсан сөрөг хүчний зүгээс “МАН Сүхээр эхэлж, Сүхээр дуусна” гэсэн хэлц үг гаргасан нь сошиал ертөнцөд нэлээн хүртээмжтэй тарсан ишлэлээр тодроод авсан.
12. У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар ОУВС-ын амласан 440 сая ам долларын зээлийн барьцаа шахалтад орж Тамхи согтууруулах ундааны онцгой албан татварыг 2018 оноос 10 хувиар, 2019 оноос 5 хувиар, 2020 оноос эхлэн 5 хувиар тус тус, Хувь хүний орлогын албан татварт 2018 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс 10-25 хувиар 4 шатлалаар ноогдуулахаар, Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн дагуу ажил олгогчийн хөдөлмөрийн хөлсний сан, түүнтэй адилтгах орлого болон даатгуулагчийн хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос төлөх тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээг 2018 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс тус бүр 8 хувь, 2019 онд тус бүр 8,5 хувь, 2020 онд тус бүр 9,5 хувь болгон нэмэгдүүлэхээр тогтоол шийдвэр гарсан нь ард иргэдийн зүгээс ихээхэн эсэргүүцэлтэй тулгарч байгаа.
13. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх өөрөө онцгойлон анхаарал тавьж Тавантолгойгоос Гашуунсухайт хүрэх нүүрс тээврийн замд байсан 100 гаруй км дарааллыг үгүй болгосон нь тэнд ажиллаж байгаа 600 гаруй жолооч, тэдний ар гэрийнхний сэтгэлийг бага ч болтугай амраасан шийдвэр болсныг хэлэх ёстой.
14. Удахгүй 100 хоногтойгоо золгох У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар Эрдэнэтийн 49 хувийг улстөр-бизнесийн бүлэглэлээс ард түмэндээ авч өгөх асуудлыг шийдсэн нь энэ Засгийн газрын түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдэх хамгийн гол дуулианыг нэг яах аргагүй мөн билээ. Одоо тэрхүү 49 хувийг эзэмшиж байсан “Монголын зэс” корпораци Олон улсын Арбитрын шүүхэд хандах нь тодорхой бөгөөд энэ шүүхдэлцээнд ялж гарвал У.Хүрэлсүх Монголчуудын хувьд жинхэнэ “Баатар” болж тэмдэглэгдэн үлдэх нь тодорхой юм.
15. Энэ танхимын Хууль зүйн сайд Ц.Нямдорж энэ албан тушаалд анх томилогдохдоо Эрдэнэтийн 49 хувийн асуудал болон С.Зорийг хөнөөсөн хэргийг заавал шийдэхээр амалснаа эхнээсээ биелүүлж эхлээд байгаа нь Монголын сүүлийн 30 жилийн улстөртэй салшгүй холбоотой яваа энэ улстөрчийн төдийгүй У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын нэр төрийг өргөхөд багагүй жин дарах үзүүлэлт юм.
16. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх хэлсэндээ хүрч өмнөх Засгийн газруудын үед төрийн албыг бужигнуулсан асуудлуудыг эргэн сөхөж, хуулийн дагуу болгон УИХ-ын дарга М.Энхболдын татаасаар албан тушаалд хүрсэн олон даргыг халж сольж эхлээд байгаа нь “Олон хүн”-ий эсэргүүцэл, дургүйцэлтэй тулгараад байгаа. Мэдээж түүний энэхүү зоримог үйлдэл нь Засгийн газрыг нь хэврэгшүүлэх хамгийн эмзэг цэг гэдэг нь тодорхой билээ.
17. Энэ сард ОУВС-ийн төлөөлөгчдийг Монголд ирэх үеэр татварыг хөнгөвчлөх асуудлаар хэлэлцээрийн ширээний ард дахин сууна гэдгээ Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар илэрхийлчихээд байгаа нь олон хүнд итгэл найдвар төрүүлээд байгааг хэлэх ёстой.
18. 2012 онд Олон улсад гаргасан “Чингис” бондын 500 сая ам.долларын өрийг Монгол Улсын Засгийн газар энэ сарын 5-нд буюу яг хугацаат өдөр нь төлж барагдуулсан нь Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн эхний том даваа байсан. Бондын өрийн төлөлтийг барагдуулах зорилгоор өнгөрсөн оны сүүлээр Сангийн яам, Монголбанкны хамтарсан ажлын хэсэг гаднаас 800 сая ам.долларын “Гэрэгэ” бонд босгоод байсан билээ. Төв банкны валютын нөөцөд нэмэгдэн ороод байсан уг шинэ бондын валютаас “Чингис” бондын 500 сая ам.долларыг хугацаанд нь төлж барагдуулсан юм.
19.У.Хүрэлсүхийн засаглалын 100 хоногийн дотор Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт 2017 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр 3.8 хувийн өсөлттэй гарсан бол Монгол Улсын экспортын хэмжээ анх удаа 6.2 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Гадаад худалдааны тэнцэл 2017 онд 1.9 тэрбум ам.доллар болж гадаад валютын нөөц 3 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь багагүй амжилт юм. Улсын төсвийн өөрийнх нь дансны үлдэгдэл сүүлийн 5 жилд анх удаа 405 тэрбум төгрөг болж нийт дүнгээрээ улсын төсвийн мөнгөн хөрөнгө 1.3 их наяд төгрөгөөр нэмэгдсэн нь Монгол Улсын өрийн дарамтыг бууруулахын тулд У.Хүрэлсүхийн Засгийн газраас төсвийн сахилга батыг сайжруулах тодорхой ажлуудыг хийсний үр дүн гэж ойлгож болох юм.
20.Энэ өдрүүдэд анхны гадаад айлчлалаа БНСУ-ын Ерөнхий сайд Ли Наг Ен-ий урилгаар тус улсад хийж буй Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Яаж зүгээр байх вэ” хэмээгээд Улаанбаатарын утааг бууруулахад зарцуулах 500 сая ам.долларыг жилийн 0.2 хувийн хүүтэй, 30 жилийн хугацаатай хөнгөлөлттэйгээр зээлэх гэрээнд гарын үсэг зурсан нь Монгол Улсын өрийг мөн л 500 сая ам доллараар нэмэгдүүлсэн хэрэг юм.
21. У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар одоогоор энд тэндээс орж ирсэн, орж ирэх бага хүүтэй зээлийн мөнгөнд өлгийдүүлж байгаа. Тухайлбал Азийн хөгжлийн банкнаас 100 сая ам.доллар, ОУВС-аас 38.4 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл хэдийнэ ороод ирсэн. Удахгүй Япон Улсаас 850 сая ам.доллар, БНСУ-аас 750 сая ам.доллар, Энэтхэг Улсын нэг тэрбум ам.долларын бага хүүтэй зээлүүд орж ирнэ. Харин энэ бүхнийг бодитой бүтээн байгуулалтад зарцуулж чадах уу гэдэг нь дараагийн асуудал билээ.
22. Ардын Засгийн газар Дулааны III цахилгаан станц болон Чойбалсангийн ДЦС-ын өргөтгөлийн хөрөнгийн эх үүсвэр, санхүүжилтийг тодорхой болгон төсөвт дарамт учруулахгүйгээр, үр ашиг өндөртэй байхаар санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэхээр ажиллаж байгааг У.Хүрэлсүх сайд УИХ-ын гишүүдэд учирлаж байсан. Мөн Тавантолгойн 450 Мвт-ын цахилгаан станц барих төслийн хүрээнд хийгдэх цахилгаан худалдах, худалдан авах гэрээний хэлэлцээрийг шавдуулж байгаагаа дуулгасан нь У.Хүрэлсүхийн танхим Монгол Улсыг цахилгаан эрчим хүчээр найдвартай хангахад ихээхэн анхаарал хандуулж байгаагийн нотолгоо гэж үзэж болно.
23. Хамгийн сүүлд У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын 100 хоногийг угтуулан УИХ-ын дарга М.Энхболд “У.Хүрэлсүх намын даргаа хийгээд явна биз. Би засгаа авъя” хэмээсэн яриа гарсныг М.Энхболд дарга “Гүтгэлэг” хэмээгээд “УИХ дахь 65-ын бүлэг “Эрдэнэт”-ийн асуудлыг шийдсэн, Улаанбаатарын утааны талаар дорвитой хөдөлж эхэлсэн У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрыг чадлаараа хамгаална, ажлынх нь үр дүнг үзнэ гэдэг шийдвэрт хүрсэн” гэдгийг сонордуулсан бөгөөд УИХ-ын олон гишүүн энэ талаар санал нэг байгаагаа илэрхийлээд байгаа юм.
24.Хамгийн сүүлд энэ сарын 10-нд УИХ дахь сөрөг хүчин АН-ын бүлгийн зүгээс 2016 оны сонгуулийн амлалтуудаасаа ухарч, татвар нэмсэн ч цалин тэтгэвэр нэмэхгүй байгаа УИХ-ыг тарааж, У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрыг огцруулахаар шаардлага хүргүүлж ард түмнийг жагсаал тэмцэлд уриалаад байгаа нь Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн хувьд эхний “Гал өрдсөн” хэрэг болоод байгаа юм. Магадгүй ажлаа аваад эхний 100 хоногтойгоо золгох үеэр нь сөрөг хүчний зүгээс өрнүүлж эхлээд байгаа энэхүү эсэргүүцлийн хөдөлгөөн хойшид хүчээ авч улам эрчлэхийг ч үгүйсгэх аргагүй юм. Ийнхүү Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн танхимыг 100 хоногийн тайланг дэлгэхэд иймэрхүү дүр зураг ажиглаж байгаа юм.
Д.Энхтүвшин

Тэтгэврийн зээлийн хүүг 12 хувь болгосон